Bebeğinizin Gelişim Süreci (Birinci Ay)
Gebelik haftası hesaplama
Gebelik süresi ortalama 40 hafta veya 280 gün (9 ay 10 gün) olarak hesaplanır. Bu sürenin başlangıcı son adet tarihinizdir. Gebe kalma tarihinizi biliyorsanız bu tarihten itibaren 38 hafta veya 266 gündür. Gebelik haftası hesaplanırken son adet tarihiniz kullanılır. Bu tarihten itibaren geçen her hafta bebeğiniz karnınızda büyüyüp gelişiyor olacaktır.
İlk ayda bebek gelişimi nasıldır?:
- 1 – 4. hafta: Sperm ile yumurtanın rahimde fallop tüpleri adı verilen bölgede bir araya gelmesi ile yeni bir hayat başlar. Döllenmeden yaklaşık olarak 30 saat kadar sonra yumurta ikiye bölünür. Bu döneme zigot denir. Anne ve babadan gelen genlerin bir araya geldiği dönemdir. Genetik özellikler, dış görünümün şifreleri bu dönemde yazılır.
Bu mucizevi başlangıçta, bölünme dışında tüplerden rahim duvarına doğru hareket başlar. Rahim duvarı (endometriyum) bu esnada kendini yeni misafiri için hazırlamaktadır. Rahim duvarı kalınlaşmakta ve zigotun tutunması için en uygun ortamı hazırlamaktadır. Misafirinin rahat etmesi için yatak hazırlanmakta, iyi beslenebilmesi için kanlanma artmaktadır.
Döllenen yumurta yaklaşık 7 günlük yolculuğun sonunda rahim duvarına ulaşır, kendisi için hazırlanan ve yaklaşık 9 ay kadar kalacağı yere yerleşir. Rahat edebilmesi için her şey önceden hazırlanmıştır. Kendisine düşen görev sadece bölünerek çoğalmak ve gelişmektir. Bölünme devam etmektedir ve hücre sayısı da katlanarak artmaktadır. Önce iki olan hücre sayısı dörde, sekize ve en sonunda otuz ikiye çıkar. Artık döllenen yumurtaya “morula” denir. Genetik şifreleri alan hücreler artık farklılaşmaya hazırlanır.
Morula ortalama 0,3 mm çapındadır. Rahim duvarına ulaştığında içinde sıvı birikir. İçi sıvı dolu bir boşluk halini alır. İçi sıvı dolu bu hücre topluluğu blastokist olarak adlandırılır. Blaskokist rahim duvarına gömülür, buna implantasyon denir.
Blastokistin dış tabakasında trofoblast hücreleri yer alır. Bunlar zaman içinde plasentanın büyük kısmını oluşturacaktır. Blastokist kısa süre içinde üç tabakaya ayrılır. Tabakalar ileride bebeğin farklı organlarının geliştiği alanlar olması nedeniyle önemlidir.
Dış tabaka (ektoderm): Zamanla bu tabakadan sinir sistemi, beyin, deri, saç, tırnaklar, meme bezleri, ter bezleri, dişler gelişecektir.
Orta tabaka (mesoderm): Bu tabakadan zaman içerisinde kalp, damarlar, kaslar, kemikler, bağ dokusu, ürogenital sistem gelişecektir.
İç tabaka (endoderm): Bu tabakadan ileride solunum sistemi (akciğerler), sindirim sistemi, karaciğer, pankreas ve tiroid gelişecektir.
Blastokistin dışında yer alan koryonik villus hücrelerinden plasenta gelişir. Bu hücreler aynı zamanda HCG hormonu üretir, gebelik habercisidir.
Plasenta anne ile bebek arasında besin, oksijen ve diğer maddelerin alışverişini düzenleyen yapıdır. Plasenta 3. haftadan itibaren gelişmeye başlar ve fetusun kendi kan dolaşımının oluştuğu 12. haftaya kadar gelişmeye devam eder. Ancak 12. haftadan sonrada anne ve fetüs, plasenta aracılığı ile oksijen, atık, beslenme hususunda birbirine bağımlıdır. Yeni dolaşım sistemi gelişse de anne ve bebeğin kanları birbirine karışmadan alışveriş devam ettirilir.
Plasenta anne ve bebek için hayati bir önem taşır. Bebeğin fiziksel, ruhsal gelişimi, enfeksiyonlarla mücadele için ihtiyaç duyduğu tüm maddeler, plasenta aracılığı ile anneden bebeğe iletilir. Gelişmeye başladığı 3. haftadan itibaren doğuma kadar bebek için bir bariyer görevi üstlenir.
4 haftalık embriyo henüz 1-2 mm boyutundadır ve mikroskopla görülebilir. Henüz ultrasonla gözükmese bile kol ve bacak tomurcukları şekillenmeye başlamıştır. Gebelik kesesi (gestasyonel sac) oluşmaya ve göbek kordonu (yolk sac) kanalıyla embriyoya besin ve oksijen nakliyatı başlar.
Artık bebeğin ihtiyaçları anneden taşınmaktadır. Vitamin, mineral vs ihtiyacı karşılanmak zorundadır. Bu nedenle gebelik başından hatta öncesinden itibaren anne adayının vitamin, mineral depolarını doldurması, ihtiyaç varsa dışardan takviye ürünlerle desteklemesi gerekir. Bu dönemde özellikle folik asit takviyesi önemlidir.
Bazı gebelerde 4. haftada tutunma kanamaları görülebilir. Bunlar leke şeklindedir ve çoğunlukla önemsizdir. Giderek çoğalması veya pıhtı şeklinde kanamalar olması durumunda mutlaka sağlık ekibi tarafından değerlendirilmesi gerekir.
4. haftanın bitiminden itibaren gebelik kesesi transvajinal ultrason ile rahim iç duvarında 3-5 mm’lik koyu renkli bir halka şeklinde görülebilir durumdadır. Embriyo amniyon sıvısı içindedir.
Bu dönemin sonundan itibaren anne adayında adet kesilmesi olur. Gebelikten şüphelenilir. İdrar testlerinde bazen pozitif sonuçlar çıkabilir.
Fotoğraf: Nataliya Vaitkevich