Ağız kokusu (fetor oris veya fetor ex ore, fetid halitus, stinking mouth, fetor narium, bad breath) sık görülen bir durumdur. Sizi ve çevrenizdekileri rahatsız eder. Ağız kokusu ile nefes kokusu farklı durumlardır. Ağız kokusu hissiniz iki aydan daha kısa süreli ise bu bir hastalık olarak değerlendirilmez ancak çözülmesi gereken bir tablodur. En az 2 ay ve üzeri süredir devam eden ağız kokusu hali ağız kokusu hastalığı olarak değerlendirilebilir. Ağız kokunuz olduğunu sadece siz hissediyor olsanız bile bu durum önemlidir. Sigara veya sarımsak benzeri ağza alınan ve koku yayan maddelerin kokusu kendi kokuları olup ağız kokusu değildir.
Ağız kokusu neden olur?
Bütün ağız kokularından sosyal çevreniz tarafından da rahatsız olunmaz, bir miktar herkeste olabilir ve bu durum normaldir ve geçicidir. Normal ağız kokusunu tedavi etmeye gerek yoktur. Sabah herkesin ağzında bir koku olabilir veya açlıkta ağzın kokması normaldir. Buna fizyolojik koku denilir ve bu kokudan rahatsız olmak halitofobi olarak değerlendirilebilir.
Yemeklerden sonra ağızda kalan protein artıklarının ağızda bulunan faydalı mikroorganizmalar tarafından sindirilmesi sonrası ortaya bir koku çıkabilir.
Burun ile akciğer arasında bazı iltihabi durumlarda (tonsillit, farenjit, larenjit, bronşit, sinüzit gibi) üretilen kötü kokulu gazlar sebebiyle ağız kokusu olabilir. Bu rahatsızlıkların tedavisinden sonra koku kaybolur. Diş ve diş eti hastalıkları, güçlü baharatlı yiyecekler yemek, hızlı diyet ve sigara içmek de bu sebeplerden olabilir.
Midedeki kötü kokulu fazla miktardaki gazların mide ile yemek borusu arasındaki bir gevşeklikten dolayı ağza gelmesi ile de ağız kokusu oluşabilir.
Kan içerisindeki gazların akciğer havasına geçmesi ile nefes kokusu ortaya çıkar. Bu durum genellikle başka bir hastalığa eşlik edebilir. Karaciğer hastalıkları, kanser, metabolik hastalıklar, gut, kalp yetmezliği, kabızlık, laktoz intoleransı, böbrek hastalıkları, çölyak ve Chron hastalığı ve benzer diğer hastalıklar.
Bazen de ağız kokunuzu sizden başka kimse algılamaz. Bu durum da birçok sebeple olabilir. Gerçekten koku var ve algılanamıyor olabilir. Tat-koku algılaması karışıyor olabilir. Koku halüsinasyonu veya olmayan kokuyu algılama (fantozmi) olabilir. Bu hallere self-halitozis denir.
Olmayan kokuyu algılamak psikolojik sebeplerle de olabilir.
Ağız kokusu nasıl tespit edilir?
Ağız kokusunu koklayarak ölçmek ve değerlendirmek yeterli olmayabilir. Ağız kokunuzun ne olduğunu anlamak için halitometre adı verilen cihazlar kullanılır. Nefesinizde 3 binden fazla gaz bulunmaktadır. Tek seferlik ölçümlerin de anlamlı bir değerlendirmesi yapılamaz. Gün içerisinde sık aralıklarla ölçüm yapılarak ağzın ağız kokusu üretim kapasitesi hesaplanır. Bazen anlık olarak ağzınızda hiç koku olmayabileceğinden defalarca ölçüm yapmak gerekecektir.
Ağız kokusu ile birlikte burun ve nefes kokusu da ölçülmelidir.
Bazen dilinizde ve boğazınızda koku alma reseptörleri varsa siz burnunuz yerine bu reseptörlerle koku alıyor olabilirsiniz. Bu durumda dilinizdeki tadı ağız kokusu zannediyor olabilirsiniz. Halitometre ile yapılan testlerde koku tespit edilemeyebilir. Böylece sürekli tespit edilemeyen ağız kokusu rahatsızlığınız olabilir. Bu durumda ağız kokunuzun sebebi yanlışlıkla psikolojik olarak değerlendirilebilir. Bunun için de tat-koku konfüzyon testi yapılarak durum netleştirilmelidir.
Ağız kokunuzu kendiniz nasıl iyileştirebilirsiniz?
- Düzenli olarak dişlerinizi günde en az 2 defa florürlü diş macunu ile nazikçe fırçalayın.
- Dilinizi ve dişlerinizin arasını düzenli olarak temizleyin.
- Diş muayenenizi vaktinde yaptırın.
- Protez diş malzemeleri kullanıyorsanız onları temiz tutun ve geceleri çıkarın.
- Ağzınıza gargara yapın ve şekersiz nane şekeri veya sakız kullanın.
- Sigara içmeyin.
- Çok fazla şekerli yiyecek ve içecek tüketmeyin.
- Alkol ve kahve tüketiminizi azaltın.
Önemli:
Kendi kendinize yaptığınız işlemlere rağmen birkaç haftadır geçmeyen ağız kokusu varsa, dişlerinizde ağrı veya şişlik varsa, protezinizle ilgili başka bir sorun varsa mutlaka diş hekiminize danışın.
2 aydan uzun süredir geçmeyen ağız kokunuz varsa sebeplerini araştırmak ve tedavi etmek için hekiminize danışın.
Daha kısa süreli başlayan bazı ağız kokusu halleri eşlik eden diğer hastalıkların kendisi veya atakları sebebiyle olabileceğinden beklemeden müdahale edilmesi gereken bir durumu işaret edebilir. Böyle koşullarda hekiminize danışınız.
Fotoğraf: Greta Hoffman