Bandaj tipleri ve uygulaması
Bandaj, bir vücut bölümünün yaralanması halinde koruyucu, destekleyici ve önleyici etkileri yanında iyileşme sürecinde rehabilitasyon esnasında yeniden yaralanma riskini azaltarak aktiviteye erken dönüşü ve iyileşmeyi engelleyebilecek istenmeyen hareketlerin kontrolünü sağlar. Ancak bandaj geçici bir müdahaledir ve uzun süreli tedavi olarak kullanılmaz. Aslolan hastanın tedavi ve rehabilitasyon ile kendi fonksiyonlarını kazanmasıdır.
Bandaj kimlere uygulanmaz?
- Yaralanma varsa ve tanısı tam olarak konulmamışsa üzerini kapatmak tanı koymayı zorlaştırabilir.
- Yaralanma sonrası bölgenin daha kötüye gitmesi bekleniyorsa önce tıbbi müdahale gerekebilir.
- Yaralanmanın boyutu çok daha büyük ise bandaj uygulaması yeterli olmayabilir.
Bandaj neden kullanılır?
- Acil durumda hastaya ilkyardım yapabilmek,
- Eklem hareketlerini kısıtlayarak hastaya zarar verilmesini önlemek
- Ağrıyı azaltarak ağrısız hareketlere izin vermek
- Yaralı bölgeyi destekleyerek hasarın artmasını engellemek
- Kanamayı engelleyerek hastanın hayatını kurtarmak
- Diğer tıbbi malzemeleri üzerine tutturarak sargıyı sağlamlaştırmak
- Hastanın daha erken aktivite kazanmasını sağlamak
Bandaj uygulamadan önce nelere dikkat edilmelidir?
- Hasta rahat bir pozisyona alınmalı ve ne yapılacağı kendisine anlatılmalıdır.
- Hastanın üzerine eğilerek çalışılmamalı, yanından müdahale edilmelidir.
- Bandaj uygulanacak vücut bölgesinin temizliği yapılmalı, kurulanmalı ve kılları temizlenmelidir.
- Uygulama bölgesinde kesik veya sıyrık gibi ufak yaralar varsa üzerleri serum fizyolojik ile yıkanarak temizlenmeli ve steril bir ped ile üzeri kapatılmalıdır.
- Uygulanacak vücut bölgesine ve yaralanma tipine uygun bandaj kullanılmalıdır.
- Aşil tendonu ve ayak sırtı gibi sürtünmeye duyarlı vücut bölümleri bir ped yada kayganlaştırıcı ile korunmalıdır.
- Deri bu şekilde hazırlandıktan sonra bant yapıştırıcı spreyinden ince bir tabaka deriye sıkılır ve kuruması için beklenir. Böylece bantın deriye daha sıkı yapışması sağlanır.
- Banta duyarlı olan bireylere uygulama her gün yeniden yapılmalıdır.
- Banta alerjisi olanlara köpükten yapılmış ince bir materyal (poliüretan köpük) bantlamadan önce bantın altına tek kat halinde uygulanmalıdır.
Bandaj uygularken nelere dikkat edilmelidir?
- Uygulama yapılacak vücut parçası istenen etkiyi sağlayacak doğru pozisyona getirilmelidir.
- Kırışıklıkların önlenmesi için bant rulo şeklinde tutulmalı ve uygulama öncesi 5-6 cm den fazla açılmamalıdır.
- Bant sarımları düzgün bir şekilde sarıldıktan sonra avuç içi ile şekil verilmelidir ve kırışıklıklar önlenmelidir.
- Sarımlar distalden proksimale doğru yapılmalıdır.
- Sirküler bantlamadan kaçınılmalıdır, özellikle non-elastik bantlamada bu kural geçerlidir ve dolaşım bozukluğuna yol açabilir.
- Bantın her bir şeridi diğerinin üzerine uygulanırken arada açıkta deri sahası kalmamalıdır. Bu deride irritasyona yol açabilir.
- Her bir şerit bir önceki sarımın yarısını yada üçte birini kapatacak şekilde uygulanmalıdır.
- Bandaj çok sıkı veya gevşek sarılmamalıdır. Bandajın her iki ucu arasındaki basınç eşit olmalıdır. Bazı bandajların üzerinde ideal gerilimi sağlayabilmek için dikdörtgen işaretler çizilidir. İdeal gerilimi sağlayabilmek için bandajı çekerek dikdörtgeni kareye dönüştürmeniz yeterli olabilir.
- Uygulama sonrasında o bölgenin hareketine bağlı ağrı veya hassasiyet ortaya çıkarsa bantlama yanlış yapılmıştır, mutlaka sökülüp yeniden yapılmalıdır.
- Bantlama tamamlandığında kan dolaşımı kontrol edilmelidir.
- Kan dolaşımını kontrol edebilmek için el ve ayak parmakları mümkün olduğunca açıkta bırakılmalıdır.
- Bandajı uyguladıktan sonra her 10 dakikada bir kan dolaşımı kontrol edilmelidir.
Bandaj türleri nelerdir?
Bandajlar uygulanacak olan bölgeye ve o bölgedeki hasarlı dokuya göre üç tipe ayrılır:
- Rulo bandaj
- Tübüler bandaj
- Üçgen bandaj
Rulo bandaj
Rulo bandajlar da 3 gruba ayrılır:
- Seyrek dokuma malzemeden yapılmış bandajlar – havalandırmaya izin verir ancak eklemleri desteklemez.
- Elastik bandajlar – yumuşak doku yaralanmalarını desteklemek için idealdir.Esnekliği sayesinde ağrı ve şişliği azaltmada faydalanılır.
- Krep bandajlar – yaralı eklemleri desteklemek için kullanılır.
Tübüler bandaj
Ortasında delik bulunan boru yapısındadır. Bu bandaj türleri el-ayak bilek ve parmakları üzerinde eklemleri desteklemek için kullanılır.
Üçgen bandaj
Bazı vücut parçalarını desteklemek için askı veya sabitleyici olarak da kullanılabilen üçgen bandajlar ayrıca yara örtü bandajının pozisyonunun korunmasına da yardımcı olabilir. Özellikle kollar, omuzlar ve bacaklar için daha sık kullanılmaktadır.
Kanamalarda Üçgen Bandaj Uygulaması Nasıl Yapılmalıdır?
Üçgen bandaj, vücudun değişik bölümlerinde bandaj ve/veya askı olarak kullanılabilir. Üçgen bezin tepesi tabanına doğru getirilip yerleştirilir, sonra bir ya da iki kez daha bunun üzerine katlanarak istenilen genişlikte bir sargı bezi elde edilmiş olur.
Elde üçgen bandaj uygulama:
Parmaklar, üçgenin tepesine gelecek şekilde el üçgen sargının üzerine yerleştirilir. Üçgenin tepesi bileğe doğru katlanır. Elin sırtında, üçgenin uçları karşı karşıya getirilir ve çaprazlanır, bilek seviyesinde düğümlenir.
Ayağa üçgen bandaj uygulama:
Ayak, üçgenin üzerine düz olarak, parmaklar üçgenin tepesine bakacak şekilde yerleştirilir. Üçgen bandajın tepesini ayağın üzerinde çaprazlayacak şekilde öne doğru getirilir. İki ucu ayak bileği etrafında düğümlenir.
Dize üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tabanı dizin 3–4 parmak altında ve ucu dizin üzerine gelecek şekilde yerleştirilir. Dizin arkasından uçları çaprazlanır, dizin üstünde uçları düğümlenir.
Göğüse üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tepesi omuza yerleştirilir ve tabanı göğsü saracak şekilde sırtta düğümlenir. Bu düğüm ile üçgenin tepesi, bir başka bez kullanılarak birbirine yaklaştırılarak bağlanır.
Kalçaya üçgen bandaj uygulama:
Üçgenin tabanı uyluğun alt kısmının etrafında düğümlenir, tepesi ise belin etrafını saran bir kemer ya da beze bağlanır.