Bipolar bozukluk, manik depresif hastalık veya iki uçlu bozukluk
Bipolar bozukluk tanısı:
Bipolar bozukluk tanısı iyi bir anamnez ile konur. Tanıda aile hikayesi sorgulanır. Bazı hastalarda tiroid testleri gibi ilave hastalıklar için testler yapılabilir.
Hastalık psikiyatri uzmanlık dalının ilgi alanıdır.
Manik dönem için tanı kriterleri:
- En az bir hafta süren duygudurum değişikliği (taşkınlık, irritabilite, yükselme)
- Aşağıdakilerde en az üçünün (duygudurum irritabl ise dördü) bulunması;
- Büyüklük hissi, benlik saygısında artma,
- Uyku gereksiniminde azalma,
- Çok konuşma, gevezelik,
- Fikir uçuşmaları,
- Dikkat dağınıklığı,
- Amaca yönelik etkinlik artışı,
- Zevk veren etkinliklere aşırı ilgi, katılım, risk alma,
- Karma dönem olmamalıdır.
- İşlevsellik bozulmuş olmalıdır.
- Belirtiler bir madde bağımlılığına ya da başka bir hastalığa bağlı olmamalıdır.
Hipomanik dönem için tanı kriterleri:
- En az dört gün süren duygudurum değişikliği (taşkınlık, irritabilite, yükselme)
- Aşağıdakilerde en az üçünün (duygudurum irritabl ise dördü) bulunması;
- Büyüklük hissi, benlik saygısında artma,
- Uyku gereksiniminde azalma,
- Çok konuşma,
- Fikir uçuşmaları,
- Dikkat dağınıklığı,
- Amaca yönelik etkinlik artışı,
- Zevk veren etkinliklere aşırı ilgi, katılım, risk alma,
- Hastanın karakteriyle uyuşmayacak şekilde, işlevsellikte belirgin bozulma, hastaneye yatma gereği ve psikotik belirti yoktur.
- Duygudurum ve işlev değişiklikleri başkalarınca da gözlenebilir düzeydedir.
- Belirtiler bir madde bağımlılığına ya da başka bir hastalığa bağlı olmamalıdır.
Depresyon dönemi için tanı kriterleri:
- Aşağıdakilerden en az beşinin en az iki hafta süre ile bulunması;
- Depresif mizaç,
- İlgi-istek azalması,
- İştah azalması ya da artması,
- Uyku azalması ya da artması,
- Psikomotor retardasyon ya da ajitasyon,
- Enerji azalması, yorgunluk,
- Suçluluk, değersizlik hissi,
- Konsantrasyon güçlüğü,
- İntihar eğilimi,
- Karma dönem olmamalıdır.
- İşlevsellik bozulmuş olmalıdır.
- Belirtiler bir madde bağımlılığına ya da başka bir hastalığa bağlı olmamalıdır.
- Belirtiler bir yas durumu ile açıklanamamalıdır.
Karma dönem için tanı kriterleri:
- En az bir hafta süreyle manik ve depresif dönem tanı kriterleri karşılanmıştır
- İşlevsellik bozulmuş olmalıdır.
- Belirtiler bir madde bağımlılığına ya da başka bir hastalığa bağlı olmamalıdır.
Bipolar bozukluk tedavisi:
Bipolar hastalık aile, iş, okul, sosyal hayatta oluşturduğu sorunlar, ekonomik kayıplar ve daha da önemlisi intihar riski nedeniyle çok dikkatli takip ve tedavisinin yapılması gereken bir hastalıktır.
Hastalığın manik döneminde, hasta kendisini çok iyi, enerji dolu hissettiğinden tedavi istemeyebilir, ya da devam eden tedaviyi bırakabilir. Bu hastalığın tedavisi için önemli bir risktir. Hastaların tedavinin etkinliği açısından bu dönemde de tedaviye devam etmesi sağlanmalıdır.
Hastalığın depresyon dönemi bazen Major Depresyon Hastalığı ile karıştırılabilmektedir. Her iki hastalıkta ki depresyon tedavi süreçleri farklılık arz eder. Ayırıcı tanının iyi yapılması gerekir.
Hastalığın erken dönemde tanı konulması ve tedaviye erken başlanması tedavi seçenekleri açısından fayda sağlar.
Akut manik ataklarda ilaç tedavisi kadar hasta için güvenlik önlemlerinin alınması da önemlidir. Riskli davranışların kontrol altına alınması, çevre güvenliğinin sağlanması gerekir.
Tedavide temel ilkeler:
- Hastalığın kesin tanısını konulmalı ve tedavi buna göre planlanmalıdır.
- Atakların şiddeti, şekli ve türüne göre hastanede yatırarak veya ayaktan tedavi seçeneklerine karar verilir.
- Hastanın güvenliği ya da intihar riskleri değerlendirilir, gerekirse aile, akraba, sınıf arkadaşı, iş arkadaşlarından bilgi alınır.
- Hastanın tedavisi takip edilmeli, uyumu değerlendirilmelidir.
- Hastaya ve ailesine eğitim verilmelidir.
- Hastada akut atakların tedavisi kadar, ataklar arasında koruyucu tedavinin devam ettirilmesi sağlanmalıdır.
- Tedavi sürecinde hastanın işlevselliği değerlendirilir ve düzeltilmesi hedeflenir.
Tedavi seçenekleri:
- İlaç tedavisi: Ataklarda duygudurum düzenleyiciler (lityum) kullanılır. Ayrıca benzodiazepinler, antipsikotikler tedaviye eklenebilir. İlaç seçimi hastanın atak türüne göre değişir. Karma ve psikotik ataklarda valproat verilebilir.
- EKT (Elektro konvulzif terapi): Özellikle ilaca dirençli vakalarda ve gebelerde kullanılabilir.
- Psikoterapi: Deneyimli ve uzman bir psikiyatrist ve psikolog gözetiminde psikoterapi ilaç tedavisine ilave uygulanabilir. Varsa geçmişte yaşanan travmaların olumsuz etkilerinin azaltılmasına destek olur. Aile bireyleri, arkadaşlar, iş arkadaşları ve okul arkadaşları ile olan ilişkilerin düzeltilmesini sağlar.
- Eğitim ve yaşam alışkanlıklarının düzenlenmesi: Hastaya ve ailesine hastalık, ataklar ve tetikleyiciler hakkında bilgi verilir. Düzenli egzersiz yapılması, hoşa giden faaliyetlerin yapılması, diyetin ve uyku düzeninin yeniden düzenlenmesi sağlanır. Alkolden, uyuşturucudan uzak durmak gerekir.
Photoğraf Brooke Cagle