Çocuklarda yatak ıslatma (Gece inkontinansı, nokturnal enürezis) problemi
Tuvalet eğitimi almış, 2-4 yaşına ulaşmış bir çocuğun gece veya gündüz istemsiz olarak idrar kaçırmasıdır. Çocukluk döneminin sık karşılaşılan sorunudur. Genelde 7 yaşına kadar endişe uyandırmaz. Altta yatan fizyolojik ya da psikolojik sorunlar olabilir. Bunların iyi tespit edilip tedavi edilmesi gerekir. Yaşam tarzı değişiklikleri, nem alarmları, mesane eğitimi, bazen ilaç denenebilir. Bir uzman desteği gerekebilir.
Altını ıslatan çocuğu ne zaman doktora götürmeliyim?
Çocuklarda alt ıslatma problemi evde alabileceğiniz bazı önlemler, yaşam tarzı değişiklikleri ile düzelir. Bazı durumlarda ise altta yatan bir hastalık varlığının araştırılması gerekebilir.
- 7 yaşını geçmiş çocuk altını ıslatmaya devam ediyorsa,
- Bir dönem problem olmayan çocukta sonradan alt ıslatma problemi geliştiyse,
- Ağrılı idrara çıkma, çok susama, pembe renkli idrar, sert dışkılama eşlik ediyorsa bir çocuk doktoruna veya çocuk üroloğuna başvurmak faydalı olabilir.
Çocuklar neden altını ıslatır?
Çocuklarda altını ıslatma çoğunlukla mesane gelişim sürecinin bir sonucu olup yaşın ilerlemesi ile birlikte azalır.
Erkek çocuklarda daha sık rastlanır.
Çocuklarda idrar kaçırmaya neden olabilecek bazı hastalıklar şunlardır:
- Mesanenin küçük olması: Mesane gelişimi tamamlanmamış, küçük kalmış, çocuğun idrarını tutacak kadar büyüyememiş olabilir.
- Sinirler gelişmemiş: Mesane hareketleri, dolu ya da boş olması durumu sinirler tarafından algılanır. Sinirler yeterince olgunlaşmamış ise dolu mesaneyi algılayamaz veya geç algılar. Çocuk uykudan uyanmaz ve altına kaçırır. Nadiren idrar yollarındaki sinir sisteminin yapısal bozukluklarına bağlı idrar kaçırma olabilir.
- Hormonal Bozukluklar: Yeterli anti-diüretik hormon üretilmemesi durumunda gece idrar üretimi yavaşlatılamaz ve dolan mesane idrar kaçaklarına neden olur.
- İdrar yolu enfeksiyonu: Ateş, ağrılı işeme, pembe renkli idrar gibi bulgular eşlik eder. İdrar kontrol edilemez ve idrar kaçakları oluşur.
- Diabetes Mellitus: Çok su içme, çabuk susama, gece altına kaçırma, bol miktarda idrar yapma, yorgunluk, kilo kaybı gibi bulgular olabilir.
- Uyku problemleri ve uyku apnesi: Horlama, gündüz uyku hali, bademcik büyümesi şeklinde kendini gösterebilir. Solunum uyku esnasında kesintiye uğrar.
- Kronik kabızlık: Uzun süren kabızlık durumunda kaslar işlevini kaybeder ve idrar tutulamaz.
- Stres ve kaygı sorunları: Aile sorunları, ev ya da okul değiştirme, aileye yeni kardeş katılması ya da kardeş kıskançlığı gibi nedenlerle ilgi çekme isteği, tuvalet eğitimi sırasında baskı görme,
- Ailede idrar kaçırma sorunu olması,
- Aşırı yorgunluk ve beslenme alışkanlıkları: Yatmadan önce bol sıvı alımı, kola gibi kafeinli içecekler,
- Böbrek ve idrar yollarında yapısal problemler,
- Duygusal problemler: Ebeveynlerin ilgisizliği ya da aşırı ilgisi, kazalar ya da yaşanılan şoklar,
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
Altını ıslatma açısından hangi çocuklar risk altındadır?
Bazı durumlar çocuklarda altını ıslatma açısından risk oluşturabilir. Bunlar:
- Cinsiyet: Erkek çocuklar kız çocuklara göre daha fazla risk altındadır.
- Stres ve kaygı: Aile sorunları, ev ya da okul değiştirme, aileye yeni kardeş katılması ya da kardeş kıskançlığı gibi nedenlerle ilgi çekme isteği, evden uzakta uyumak, tuvalet eğitimi sırasında baskı görme
- Aile öyküsü: Anne, baba yada diğer kardeşlerde altını ıslatma durumu bir risk faktörüdür.
- Hastalıklar: Diyabetes mellitus, Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu, gelişim bozuklukları gibi hastalıklar risk oluşturur.
Altını ıslatan çocuklarda hekimler nasıl tanı koyar?
Altını ıslatma şikâyetiyle hekime başvurulduğunda hekim anamnez, muayene ve bazı laboratuvar bulguları ile tanı koyar.
Muayene öncesinde çocuğun işeme, dışkılama, uyku, sıvı alımı alışkanlıkları, stres veya kaygı oluşturabilecek bir durum varlığı, aile öyküsü, altını kaçırmaya eşlik eden diğer bulgular sorgulanır.
Muayenede enfeksiyon veya diğer hastalıklar açısından bulgular araştırılır.
İdrar yolu enfeksiyonu, gelişimsel bozukluklar, diğer sistemik hastalıklar açısından kan, idrar tetkikleri radyolojik analizler yapılır. Gündüz altını ıslatan çocuklar için üroflovmetri, sistoretrogram, ultrasonografi, mesane duvar kalınlığının ölçülmesi ve işeme sonrası kalan idrar miktarının ölçülmesi gerekebilir. Nörolojik bir nedenden şüphelenilirse röntgen ve MR çekimleri yapılabilir.
Altını ıslatan çocuklar için evde neler yapılabilir?
Sakin olun, bu durum çocuklarda sık görülen bir durumdur. Çocuğa baskı kurmaktan kaçının, cezalandırmayın, azarlamayın, destekleyici olun.
- Günün belirli saatlerinde ve geceleri alınan sıvı miktarını azaltın,
- Özellikle yatmadan 2 saat önce su verilmeyin,
- Kafeinli gıda ve içeceklerden uzak tutun,
- Yatağa girmeden tuvalete gönderin,
- Tuvalete ulaşımı kolaylaştırın,
- Çocuğunuzu belirli bir programda gece idrar çıkması için uyandırın,
- Yağda kızarmış gıdalardan, gazlı içeceklerden, boyalı şekerlerden uzak tutun,
- Ortalama iki saatte bir mutlaka idrara çıkarın,
- Okula giden çocuklara her iki teneffüste bir mutlaka çişini yapmasını tembihleyin,
- Her gün düzenli dışkılama alışkanlığı kazandırın,
- Çocuğun kuru kalma sorumluluğu almasını teşvik edin.
Altını ıslatan çocukların tedavisi nasıl yapılır?
Altını ıslatan çocukların ailelerine hekimler tarafından evde yapabilecekleri öneriler anlatılır. Bunlara rağmen düzelmeyen vakalar için nem alarmları kullanılabilir veya ilaç tedavisi verilir.
Kabızlık, idrar yolu enfeksiyonu, altta yatan başka hastalık varsa ona yönelik tedavi uygulanır. Gerekirse psikiyatrist desteğinde stresle baş etme danışmanlığı verilir.
8 yaşını bitiren çocuklarda, alarm tedavisinde çocuk yatağı ıslattığında çalan cihazlar kullanılır. Tedavi ortalama 2-3 ay sürer. Büyük oranda iyileşme sağlanır.
İlaç tedavisinin amacı istek dışı olan idrar torbası kasılmasının önlenmesi ve idrar torbasının büyütülmesidir. Ortalama 1 yıl sürer. İlaçların ağız kuruluğu, görme bulanıklığı, yüz kızarması, vücut sıcaklığında atış, sinirlilik ve okul başarısının düşmesi gibi yan etkileri görülür. Bu nedenle son tercih olarak kullanılır.