Çörek otunun faydaları
Şifalı bitkiler arasında kabul edilen çörek otu, Nigella sativa L., Ranunculaceae ve Black Cumin isimleriyle de anılır. Asya ve Akdeniz’e özgü çiçekli bir bitkidir. Tohumu binlerce yıldır ilaç yapımında kullanılmaktadır. Tıbbi açıdan geniş kullanım alanı olması sebebiyle hakkında çeşitli araştırmalar devam etmektedir.
Çörek otunun besin değerleri
Çörek otunun bilimsel araştırmalara göre içeriği:
- %20-85 protein,
- %38,20 yağ,
- %7-94 lifler
- %31,94 karbonhidratlar
Çörek otunda bulunduğu kanıtlanmış olan aminoasitler:
- Glutamat,
- Arginin,
- Aspartat,
- Sistein,
- Metiyonin
Çörek otu tohumlarında bulunan mineraller:
- Demir,
- Bakır,
- Çinko,
- Fosfor,
- Kalsiyum,
- Tiamin,
- Niasin,
- Piridoksin,
- Folik asit,
- Manganez
Çörek otunun fitokimyasal analizlerinde alkaloitler, saponinler, steroller ve uçucu yağ içeren yüzlerce fitobileşenin varlığı gösterilmiştir.
Çörek otu tohumundaki yağ asiti oranı %26-34 arasındadır. Çörek otu tohumundaki başlıca yağ asitleri:
- Linoleik asit (%64,6)
- Palmitik asit (%20,4)
Şimdiye kadar bildirilen farklı aktif bileşenler arasında, uçucu yağın ana bileşeni olarak bulunan timokinon, çörek otundaki en biyoaktif bileşiktir ve geniş kapsamlı terapötik faydalar sergiler.
Çörek otu tohumundaki yüksek değerli biyoaktif bileşikler (Fitokimyasallar)
Çörek otundaki en önemli biyoaktif ajanlar timokinonlardır. Ayrıca steroller ve saponinler, fenolik bileşikler, alkaloidler, yeni lipit bileşenleri ve yağ asitleri ve değişen bileşime sahip uçucu yağlar yer alır. Çeşitli çalışmalarda rapor edilen esansiyel yağ bileşimi (%0.4-0.45), yaklaşık kırk farklı bileşiği temsil etmekte olup, tanımlanan bol miktardaki bileşenler arasında tran s-anetol, p -simene limonen, karvon, α -thujene, timokinon (TQ), timohidrokinon (THQ) bulunmaktadır. ), ditimokinon, karvakrol ve β-Çeşitli konsantrasyonlarda pinen bulunmaktadır.
Çörek otu tohumundaki yağ asidi bileşimi, başlıca linoleik, linolenik, oleik, palmitoleik, palmitik asit, araşidonik asit, eikosadienoik asit, stearik asit ve miristik asittir. Yeni çalışmalarda yeni keşfedilen lipitler, dienoat ve monoesterler izole edilmiştir.
Fitosteroller denilen yüksek değerli biyoaktif bileşimler, insan diyetinin önemli bir parçasıdır ve düşük yoğunluklu lipoprotein ve toplam kolesterol seviyesini düşürmedeki tıbbi yararları nedeniyle daha fazla ilgi görmektedir.
Çörek otu tohumu yağının toplam sterol içeriği, sabunlaştırılmamış maddenin %18 ila %42’si arasında bulunmuştur. Çörek otu tohumu yağında tanımlanan başlıca steroller:
- β-sitosterol,
- Kampesterol,
- Stigmasterol
- 5-avenasterol
Çörek otu tohumu yağındaki tokoferoller 9,15 -27,92 mg/100 g arasında değişmektedir. Çörek otu tohumlarında tanınan en önde gelen tokoferoller:
- a-tokoferol
- y-tokoferol
- β -tokotrienol.
Ayrıca çörek otunda steroid glikozitleri, Dolabellane tipi diterpen alkaloidleri, indazol sınıfı alkaloitler ve nigellaminler (nigellidin, nigellisin ve nigellidin-4-O-sülfit) bulunur.
Çörek otu tohumlarının ve onun aktif bileşeni olan thymoquinone’un sayısız geleneksel tıbbi kullanımı göz önünde bulundurulduğunda, bu değerli bitki, çoklu farmakolojik etkilere sahip etkili bir halk ilacı olarak keşfedilebilir.
Çörek otunun (Nigella sativa) farmakolojik aktiviteleri
- Antioksidan Aktivite: Kanda eritrosit glutatyon peroksidaz (GSH-Px) ve süperoksit dismutazda artan aktivite ile plazma malondialdehit (MDA) seviyelerinde önemli bir azalma ortaya çıkar.
- Antidiyabetik Aktivite: Diabetes mellituslu tablolarında açlık plazma glikozu, serum MDA, interlökin-6 ve immünoglobulin A, G ve M’de önemli bir azalma ve endojen antioksidan enzimlerde önemli bir artış gösterilmiştir. Ayrıca pankreas hücre yenilenmesinde iyileşme, lipid profili ve böbrek fonksiyon parametrelerinde iyileşme görülmüştür.
- Antihipertansif Aktivite: Çörek otunun aktif bileşeni olan timokinonun, kalsiyum kanalı blokajı yoluyla oksidatif streste bir azalma ve kan basıncındaki azalmayla bağlantılı olabilecek artan idrar çıkışı aktivitesi sergilediği görülmüş olsa da henüz ispatlanamamıştır.
- Nöroprotektif Etkiler: Çörek otunun aktif maddesi timonikonun asetilkolinesteraz aktivitelerini azaltırken, antioksidan kapasitede anlamlı bir gelişme gösterdiği görülmüştür. Ayrıca çörek otundan izole edilen flavonoidlerin, hafıza süreçlerinde yer alan kritik nöronal sinyal yollarını modüle ettiği ve sinaptik plastisiteyi ve uzun süredir devam eden güçlendirici mekanizmaları etkilemesi muhtemel olduğu gösterilmiştir.
- Antiinflamatuar ve Analjezik Etkiler: Çörek otu ve timokinonun anti-enflamatuar aktivite oluşturduğu, ağrı giderme etkisi gösterdiği, asetil salisilik asite ve diklofenak sodyuma benzer anti-enflamatuar etkiler oluşturduğu görülmüştür. Ancak kaşıntıya etkili olmadığı da tespit edilmiştir. Ayrıca astımlı hastalarda çörek otunun, solunum fonksiyon testlerinde önemli artışlara neden olduğu, antiinflamatuar aktiviteyi artırdığı ve bronkodilatör etkisinin başlama süresinin teofiline benzer olduğu bulunmuştur. Romatoid artritli hastalarda sabah tutukluğunda ve hastalığın aktivitesinde azalma görülmüştür.
- Antimikrobiyal etkinlik: Çörek otu tohumunun aktif maddesi timokinonun bakteri öldürücü antimikrobiyal aktivitesi çeşitli çalışmalarda gösterilmiştir. Ayrıca birçok mantar türüne karşı orta derecede baskılayıcı etkisi de tespit edilmiştir. Aynı zamanda sitomegalovirüs, HIV ve hepatit C gibi viral hastalıklarda viral yükü önemli oranda baskıladığı görülmüştür. Timokinonun parazitlerde de güçlü bir biyosidal etkisi olduğu da gösterilmiştir. Özellikle bazı plazmodium türlerinde klorokinden daha güçlü etkisi gösterilmiştir.
- Antikanser Aktivitesi: Çörek otunun aktif bileşeni olan timokinonun farklı kanser hücreleri üzerinde ve tüm kanser belirtilerini etkilemede büyük rol oynadığı tespit edilmiştir.
- Erkek Kısırlığına Etkileri: Çörek otu yağı ile tedavi edilen hastalarda spermin miktarı ve hareketliliği ve semen hacminin içeriğinin önemli ölçüde arttığı gösterilmiştir.
Çörek otunun toksikolojik özellikleri
Çörek otu tohumunun aktif bileşenlerinin akut oral toksisitesi, TQ, öldürücü doz 50 (LD50 ) değeri, hayvan deneylerinde, vücut ağırlığının kg’ı başına 2,4 g olarak rapor edilmiştir.