Damardan demir tedavisi
Demir eksikliği anemisi yazımızda demir eksikliği anemisinin belirtileri, nedenleri, teşhisi ve tedavisini değerlendirmiştik. Bu yazıda demir eksikliği anemisinde ağızdan demir tedavisine yanıt alınamayan durumlarda damardan IV demir infüzyonu gerektiren şartlar ve uygulanması hakkında değerlendirmeler yapacağız. Demir eksikliğinin beslenme açısından nedenleri ve besinlerimizdeki demirin önemi hakkında bilgi edinmek için Beslenme açısından demir ve demir eksikliği yazımızı da inceleyebilirsiniz.
Demir eksikliği dünya çapında en yaygın beslenme bozukluğudur. Demir eksikliği, anemi vakalarının yaklaşık yarısından sorumludur. Demir eksikliği anemisi tanısı, vücuttaki düşük demir depoları ve kandaki hemoglobin seviyesinin normalin altında olması bulguları ile seyreder. Kadınlar en sık hamilelik sırasında mutlaka demir eksikliği açısından kontrol edilmeli ve profilaktik destek almalıdır. Çocuklar ise özellikle bir yaşında demir desteği almalıdır. Erkeklerde demir eksikliği nadir görülür. Erkeklerde ve postmenopozal kadınlarda demir eksikliği anemisi teşhisi konulursa ileri tetkiklerle, örn. gastrointestinal endoskopi ile değerlendirilmelidir.
Anemi yokluğunda bile, izole demir eksikliği semptomlara neden olur ve araştırma ve tedaviyi gerektirir. Erken evre demir eksikliği, belirgin anemi olmaksızın var olabilir, ancak demir içeren hücresel enzimler ve doymamış miyoglobin eksikliği nedeniyle diğer hematolojik olmayan semptomlarla birlikte olabilir. Bazı hastalar asemptomatik olabilir.
Demir eksikliği olan hastalarda genellikle tükenmişlik, soğuğa tahammülsüzlük, baş ağrısı, huzursuz bacak sendromu, tırnak değişiklikleri (örn. koilonişi (kaşık tırnak)), açısal keilit, pika/pagofaji, egzersiz performansında azalma, saç kaybı, olumsuz gebelik sonuçları, bozulmuş bağışıklık fonksiyonu, sinirlilik/depresyon gibi belirtiler görülebilmektedir.
İntravenöz tedavinin en yaygın sebepleri, gastrointestinal etkiler, inflamatuar bağırsak hastalığının kötüleşen semptomları, çözülmemiş kanama, ağızdan tedavi ile tablonun düzelmemesi, eritropoietin ile tedavi edilen böbrek yetmezliğinin neden olduğu anemi ve çölyak hastalığı olan hastalarda yetersiz emilimi sayılabilir.
Damardan demir infüzyonu tedavisi ikinci basamak sağlık kuruluşunda uygulanan bir tedavidir. Hemoglobin düzeyinin iyileşmesi için ağızdan tedaviden daha hızlı bir yanıt genellikle oluşturmaz. Hayatı tehdit edici veya ölümcül olabilecek aşırı duyarlılık reaksiyonlarına neden olabilir. Bu nedenle kontrollü gözetim altında uygulanmalıdır. Uygulama bölgesinde oluşabilecek paravenöz sızıntı, kalıcı lekelenmeye neden olabilir. Oral demir preparatları, IV demir infüzyonundan en az 48 saat önce kesilmelidir. Devam eden oral demir ihtiyacı IV demir replasmanından sonra gözden geçirilmelidir.
IV demir infüzyonunun endikasyonları nelerdir?
- Oral demir kontrendikasyonları veya uyum veya tolerans (yan etki) sorunları
- Hamilelik (ilk trimesterden sonra) ve oral demir uygun veya etkili değilse veya fizyolojik dekompansasyonu önlemek için doğum sonrası
- Absorpsiyonu etkileyebilecek komorbiditeler (örn. Bağırsak mukozal bozukluklar) veya kemik iliği yanıtı
- Eritropoez uyarıcı ajan tedavisi alan kronik böbrek hastalığı
- Emme kapasitesini aşan devam eden demir kayıpları
- Hızlı demir takviyesi gereksinimi (örn. fizyolojik dekompansasyonun önlenmesi veya ertelenemez cerrahi için ameliyat öncesi)
- Düşük ejeksiyon fraksiyonlu kalp yetmezliği, sol ventrikül ejeksiyon fraksiyonu (LVEF) ≤ %45 olan hastalarda ferritin düzeyi de düşükse oral demir tedavisi demir replasyonunda etkili değildir ve egzersiz kapasitesini iyileştirmez. Bu hasta grubunda oral demir yerine IV demir tercih edilmelidir.
IV demir infüzyonu tedavisi kimlere uygulanır?
KAn testlerinde ferritin seviyesi <15 µg/L olan veya 15-50 µg/L olan hastalarda altta yatan sebebin tedavi edilmesiyle birlikte ilk seçenek ağızdan demir tedavisidir. Ancak en az 4 haftalık ağızdan demir tedavisine rağmen Hemoglobin seviyelerinde iyileşme görülmüyorsa veya zayıf yanıt elde edilmişse, ferritin seviyesi tekrar kontrol edilir. Ferritin seviyesinde yükselme görülmüşse ağızdan demir tedavisine devam edilebilir. Ancak ferritin seviyesi değişmemiş veya azalmışsa, ağızdan tedaviye uyum veya olası sorunlar değerlendirilir. Herhangi bir olumsuzluk yoksa damardan demir tedavisi uygulanabilir. 4 hafta sonra tedavinin etkisi tekrar değerlendirilir.
Demir infüzyonu yan etkileri nelerdir?
Genellikle yan etkiler meydana geldiğinde hafiftirler ve kendi başlarına geçerler. En yaygın yan etkiler geçicidir ve şunları içerir:
- Baş ağrısı, hasta hissetme veya kusma, kas veya eklem ağrısı
- Tat almada değişiklikler (örn. metalik)
- Kan basıncı veya nabızdaki değişiklikler.
Nadiren ciddi bir alerjik reaksiyon yaşayabilirsiniz. Böyle bir durumda, aşağıdaki belirtilerin bazılarını veya tümünü yaşayabilirsiniz:
- Baş dönmesi
- Nabız artışı
- Düşük kan basıncı nedeniyle baş dönmesi veya baygınlık hissi
- Yüzünüzde, dudaklarınızda, dilinizde, boğazınızda veya vücudunuzda şişlik
- Nefes almakta zorlanma
- Göğüs ağrısı
- Ciltte kaşıntı, kızarıklık veya ciltte kızarıklık.
Kanül bölgesi çevresindeki dokulara demir sızıntısı nedeniyle ciltte lekelenme (kahverengi renk değişikliği) meydana gelebilir. Bu yaygın değildir, ancak leke uzun süreli veya kalıcı olabilir.
Aşağıdaki durumlarda derhal doktorunuza veya hemşirenize söylemelisiniz:
- Tedavi öncesinde, sırasında veya sonrasında kendinizi iyi hissetmiyorsanız.
- Kanül yerinde herhangi bir rahatsızlık, yanma, kızarıklık veya şişlik hissediyorsanız.
İnfüzyondan sonra ne olur?
Beklenmeyen bir reaksiyon göstermediğiniz sürece, eve gidebilir ve normal aktivitelerinizi yapabilirsiniz. Ayrılmadan önce şunlara sahip olduğunuzdan emin olun:
- Herhangi bir endişeniz veya sorunuz varsa iletişime geçeceğiniz bir telefon numarası
- Takip testleri ve/veya randevuları için belirlenmiş tarihler.
Bazen yan etkiler infüzyondan bir ila iki gün sonra başlayabilir. Bunlar genellikle önümüzdeki birkaç gün içinde tedavi olmaksızın gelişebilir. Endişeleniyorsanız veya yan etkiler günlük aktivitelerinizi etkiliyorsa, göğüs ağrınız oluyorsa, nefes alma güçlüğünüz, baş dönmesi veya boyun veya ağzınızda şişlik varsa mutlaka acil sağlık hizmetlerini arayın ve ambulans çağırın.
Damardan demir tedavisinin maliyeti ne kadardır?
Sosyal güvencesi olan hastalarda eğer ilgili demir preparatları uzman hekim reçetesi ile alınacaksa herhangi bir maliyet yansımayabilir veya sosyal güvencenize göre katkı payı ödemek zorunda kalabilirsiniz. Tedavide kullanılan Ferinject 500 mg 10 ml flakon bedeli 25 Haziran 2023 itibariyle 2814,03 TL’dir. Kaç adet kullanılacağı ve ne sıklıkla kullanılacağına dair hekiminizin vereceği kara toplam maliyeti değiştirebilir. Alternatif ürün olan Venofer 100 mg 5 ml enjeksiyonluk çözeltinin fiyatı ise 416,47 TL’dir.