Diş kırıkları nedir?
Kazalar, spor yaralanmaları, travmalar diş kırıklarına neden olabilir. Diş çürükleri, geniş dolgular gibi diş problemleri de diş kırılmalarını tetikler. Diş kırığının boyutu uygulanacak tedaviyi belirler. Erken dönemde önlem alınması gerekir, aksi takdir de enfeksiyon ve hasarın daha derinlere inerek diş kaybı oluşabilir. Bu nedenle diş kırıklarında en kısa süre de diş hekimine başvurmak gereklidir.
Diş kırılması nasıl olur?
Diş kırılması farklı şekillerde oluşabilir. Dişin dış tabakasında, sert diş minesinde çatlak oluşmasından, dişin tamamının kırılmasına kadar farklılık gösterebilir. Yapılacak müdahaleyi de dişin kırık büyüklüğü belirler.
Dişin sert mine tabakasının hasar gördüğü travmalarda, damar ve sinir yapısı hasar görmediği için hastada ağrı vs şikayetler olmaz. Ancak dentin ve pulpa gibi yapılar hasar görür ve dış hava ile temas ederse şiddetli ağrı olabilir. Bu bölgede hızlıca gerekli tamir yapılmaz ise bakteri çoğalması olur. Pulpa yapısı bozulur.
Daha önce işlem görmüş, özellikle kanal tedavisi uygulanmış dişlerde sinir yapısı alınmış olduğu için büyük diş hasarlarında da ağrı olmayabilir.
Diş neden kırılır?
Diş kırıklarının en yaygın nedenleri şunlardır:
- Yaş: 50 yaş ve üzerinde birçok diş çatlaması meydana gelir.
- Şeker, buz veya patlamış mısır taneleri gibi sert yiyecekleri ısırmak.
- Sakız çiğneme, buz çiğneme gibi alışkanlıklar.
- Dişi zayıflatan büyük diş dolguları veya kök kanalı.
- Diş gıcırdatma (bruksizm).
- Düşmeler, spor yaralanmaları, bisiklet kazaları, araba kazaları veya fiziksel şiddet gibi travmalar.
En sık hangi dişler kırılır?
Travmaya bağlı olarak tüm dişler kırılabilir. Ancak en sık üst ön dişler ile alt molar (büyük azı) dişleri kırılır. Travmalarda birden fazla diş de kırılabilir. Diş çürüğü, dolgu yada kanal uygulaması olan dişlerde kırılma riski daha fazladır.
Diş kırığı türleri nelerdir?
Diş kırıkları farklı şekillerde görülebilir. Basit bir çatlak olabileceği gibi dişin hemen tamamının ayrıldığı kırıklar olabilir.
Çatlak diş: Dişin dış sert tabakasında meydana gelen bazen diş etlerine veya diş köküne kadar uzanabilen ince çatlak ya da kırıklardır. Diş bütünlüğü bozulmamıştır. Çoğunlukla bulgu vermez. Dile gelen bir hat şeklinde olabilir.
Kırık uç: Daha önce dolgu uygulanmış ya da işlem görmüş dişlerde küçük uç veren kırıklar oluşabilir. Şiddetli bulgular vermez, hafif ağrı olabilir.
Bölünmüş diş: Dişin taç kısmından başlayıp kök kısmına kadar uzanabilen çatlaklardır. Diş iki parçaya bölünmüş ve diş bütünlüğü bozulmuştur.
Dikey kök kırığı: Diş eti çizgisinin altında başlayıp ısırma çizgisine doğru uzanan çatlaklar oluşabilir. Bulgular hafiftir. Ancak enfekte olduğunda şiddetli bulgular verebilir.
Kırık ya da çatlak diş kendiliğinden iyileşir mi?
Kırık ya da çatlak dişler kendiliğinden iyileşmez. Erken dönemde müdahale edilmesi gerekir. Müdahale edilmez ise enfeksiyon riski artar, hasar büyür.
Dişim kırılırsa ne yapmalıyım?
Diş kırılması durumunda ne kadar erken müdahale olursa tedavi şansı o kadar artar. Diş kırılması durumunda diş hekimine gitmeden önce sizin yapabileceğiniz bazı hususlar şunlardır:
- Kırık parçaları toplayın ve diş hekimine götürmek üzere temiz, kuru bir kaba koyun.
- Dişin kalan kısmını ılık suyla yıkayarak kir ve kalıntılardan temizleyin.
- Eğer dişiniz yaralanma nedeniyle kırıldıysa şişmeyi önlemek için bölgeye buz kompres uygulayın.
- Kırılan dişte sarı dentin ya da kırmızı ve açıkta pulpa görüyorsanız, derhal bir diş hekimine başvurun.
- Hafif yada ileri kırıklarda, diş hekiminin müdahale etmesine kadar geçen sürede, sert yiyeceklerden kaçının ve kalan dişin sivri uçlarının diş etlerini korumak amacıyla sakız gibi yumuşak bir madde ile kapatın.
- Dişlerinizi temizlemek için ağzınızı tuzlu suyla çalkalayın.
- Ağrı ve şişliği azaltmak için nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar alın.
- Diş kırığının şiddetli travmaya bağlı olduğu durumlarda, diş kırığına ilave olarak alt ve üst çenenizi birleştirme sorunu yaşıyorsanız acil olarak müdahale gerekebilir. Bu durumda mandibula ekleminin de zarar görmüş olma ihtimali vardır.
Diş kırığı nasıl tedavi edilir?
Diş hekiminiz dişin kırık düzeyine uygun olan tedavi seçeneğini size sunacaktır. Olası tedavi seçenekleri şunlardır:
- Yapıştırma: Küçük diş kırıklarında kırık parçaları plastik reçine yardımı ile birleştirilir.
- Kozmetik şekillendirme: Kenarda uç veren diş kırılmalarında pürüzlü kenar yuvarlatılır ve cilalanır.
- Kuron uygulama: Kırık dişin üzerine porselen veya seramik bir başlık takılır. Genellikle bir kaplama için yeterli doğal dişiniz olmadığında kullanılır.
- Kanal tedavisi: Kırılma sonrası hasar gören dişin daha fazla zayıflamasını önlemek için hasarlı pulpa çıkarılır. Bu yöntem daha çok kırığın pulpaya uzandığında durumda kullanılır.
- Kaplama: Bazı diş kırıklarında müdahaleye imkan tanıyacak boyutta diş parçası kalır. Bu dişlerin ön tarafından ince bir porselen veya plastik kaplama yapılır.
- Ekstraksiyon: Kırığın diş kökü ve sinirlere ciddi hasar verdiği, diğer tedavi yöntemleri ile kurtarılamayacak dişleri tamamen almak gerekebilir. Farklı yöntemlerle eksik kalan dişin yeri doldurulabilir.
Diş kırılmalarını önlemek için neler yapılabilir?
Diş kırılmalarının bir kısmı önlenemez, ancak alınacak bazı önlemler riski en aza indirecektir. Alınabilecek önlemler şunlardır:
- Sert yiyecekleri veya buzları çiğnemekten kaçının.
- Ağız hijyenine dikkat edin. Diş ve diş eti bakımınız iyi yapın. Dişi tahrip edecek sert fırça kullanmayın.
- Diş taşlarını temizlettirin.
- Düzenli olarak diş kontrollerinizi yaptırın.
- Diş travması yaşama ihtimali olan sporları yaparken ağız koruyucu kullanın.
- Geceleri diş sıkma, gıcırdatma durumunuz varsa gece plağı kullanın.