Diş Teli Tedavisi
Daha çok gençlik yıllarında olmakla birlikte hayatın her döneminde uygulanabilir. Özellikle yanlış hizalanmış dişlerin aynı hizaya getirilmesi sağlanır. Bu sayede yeme içme de kolaylık yanı sıra hoş bir gülümseme imkânı verir. Ortodonti uzmanlık dalının ilgi alanıdır.
Diş teli nedir?
Dişlerin ön tarafında yer alan küçük karelerdir. Ortodondistler tarafından uygulanır. Uygulama esnasında özel bir yapıştırıcı kullanılır. Diş teli dişleri hareket ettiren ark tellerini tutan tutamak gibi davranır. Farklı türleri vardır. Estetik kaygılarla dışardan en az görünen formatta ve malzemede olanlar daha fazla tercih edilir. Bazı diş hekimleri hasta uyumunu artırmak için dişin arkasına diş teli uygulamaktadır.
Diş teli neden takılır?
Dişlerimizde doğuştan yada sonradan travma vs nedeniyle yapısal bozukluklar gösterebilir. Bu bozukluklar diş telleri ile tedavi edilir. Diş telleri sadece estetik açıdan değil, ağız sağlığı, ısırma, çiğneme ve konuşma açısından da faydalıdır.
Diş telleri ile düzeltici tedavi uygulanan durumlar şunlardır:
- Çarpık dişler,
- Dişler arasında çok fazla boşluk,
- Alt dişlerle çok fazla üst üste binen üst ön dişler,
- Alt dişlerin arkasını ısıran üst ön dişler (alt kapanış)
- Düzensiz bir ısırığa neden olan diğer çene yanlış hizalama sorunları.
Diş telleri dişleri nasıl düzeltir?
Diş telleri kısa sürede etki göstermez. Aylar içerisinde dişlere baskı uygulayarak dişlerin belli bir yönde yavaş yavaş hareket etmesini sağlar. Bu hareket zaman içerisinde alttaki kemik yapıyı da bir miktar değiştirir.
Diş teli çeşitleri
Metal/geleneksel diş telleri: Geleneksel diş telleri metalden yapılır. Dişlerinizin ön tarafına takılan braketler veya her dişin çevresine uyan bantların yanı sıra braketleri veya bantları bir arada tutan esnek teller veya ark tellerini içerir. Bazen geceleri kullanılan, takıp çıkarılabilen ve ek basınç sağlayan başlıklar kullanılır.
Seramik diş telleri: Diş renginde seramikten üretilir. Dışardan daha zor fark edilir. Paslanmaz çelik, şeffaf malzemeler veya altın ile de yapılabilir.
Lingual diş telleri: Dile bakacak şekilde dişin arka kısmına yerleştirilen bu diş tellerini dışardan görmek çok daha zordur.
Şeffaf diş telleri: Şeffaf, plastik yapılar olup dişe tam oturur. Günde en fazla iki saat çıkarılır.
Hizalayıcı: Sabit diş teli kullanmak bazen zor olabilir. Diş yapısında önemli bir sorunu olmayan, sadece küçük düzeltmelere ihtiyaç duyulan hastalarda şeffaf hizalayıcılar kullanılabilir. Bunlar takıp çıkarılabilir özelliktedir. Hizalayıcı takarken sadece sade su içilebilir. Yemek yerken hizalayıcılar çıkarılır. Yemekten sonra tekrar takarken dişlerin iyice fırçalandığından emin olun. Gerekirse diş ipi ya da arayüz fırçası kullanın.
Diş teli yapımı
Ortodontist, dişlerin arasına paslanmaz çelik, şeffaf veya diş renginde bir malzemeden yapılan ortodontik bantlar için boşluklar oluşturur. Bantlar her dişin etrafına sarılır.
Ark telleri braketlere takılır ve dişlerinizin hareketini yönlendirmek için ray görevi görür. Bağlar, ark telini braketlere bağlayan küçük kauçuk halkalar veya ince tellerdir. Son dişin bandındaki bukkal tüp, ark telinin ucunu güvenli bir şekilde yerinde tutar. Ligatür adı verilen küçük elastik bantlar, ark tellerini braketlere tutar.
Ortodontist, dişlerinizin arasındaki boşlukları itmek, çekmek, açmak veya kapatmak için braketler arasındaki ark tellerine yaylar yerleştirebilir.
Elastikler veya lastik bantlar, braketlerdeki kancalara takılır. Üst ve alt dişleriniz arasında çeşitli şekillerde giderler. Mükemmel bir uyum sağlamak için üst dişlerinizi alt dişlere doğru hareket ettirmek için basınç kullanırlar.
Dişlerinize sabit teller yerleştirildikten sonra diş hekiminiz ara bağlantı tellerini sıkarak veya bükerek periyodik olarak ayarlar. Bu işlem, dişlere hafif bir baskı uygular ve yavaş yavaş onları yeni konumlara kaydırır. Çene, basınca, hareket eden dişin yolundaki kemiği eritip arkasına yeni kemik bırakarak cevap verir. Ayarlama sonrası ilk birkaç gün dişleriniz ve çeneleriniz hafif ağrıyabilir. Bu rahatsızlık genellikle ağrı kesici ile geçer. Ağrı şiddetliyse veya ağrı kesici ile geçmiyorsa diş hekiminize başvurun.
Diş telleri çıkarıldıktan sonra, yeni düzeltilmiş dişlerin eski konumlarına geri dönmelerini önlemek için bir süre stabilize edilmesi gerekir. Bu işlem, dişlerin yerinde kalmasına yardımcı olan tipik olarak plastik veya plastikten ve metal tellerden yapılmış bir tutucu kullanılmasıyla gerçekleştirilir. Tutucular sabitlenebilir ancak çoğunlukla takıp çıkarılabilir nitelikte olur.
Diş teli takmak için en iyi yaş nedir?
Diş teli takmak için ideal yaş genellikle 12 ya da 13 yaş civarıdır. Ancak daha erken veya daha geç de olabilir. Bu durum kişinin ağız yapısına, ihtiyaç durumuna, altta yatan hastalığa göre değişir. İlerleyen yaşlarda diş tellerinin etkinliği azalır, tedavi süresi uzar.
Diş telleri takıldıktan sonra ağrı olur mu?
Diş hekiminiz diş telleri takma sürecini ve sonrasını ağrısız bir şekilde geçirmeniz için en uygun yöntemi uygulayacak ve sizin evde yapabileceğiniz şeyler üzerine sizi bilgilendirecektir.
Diş telleri takıldığında, ayarlamaları yapıldığında, ilave cihazlar eklendiğinde hafif bir rahatsızlık olabilir. Bu durumda basit ağrı kesiciler ağrınızı azaltacaktır. Ağrınız olursa diş hekiminize söyleyiniz. Diş hekiminiz ağrıyı azaltmak için bazı ayarlamalar yapacaktır.
Diş tellerine alerji yapar mı?
Alerji diş teli uygulamalarında genellikle rastlanılan bir durum değildir. Ancak diş telinde kullanılan nikel gibi bazı malzemelere karşı alerjisi olanlar olabilir. Bu durumda farklı malzemelerden yapılmış diş telleri tercih edilir.
Diş tellerinin bakımı
Dişlerinize daha güzel bir görünüm kazandıracak olan diş telleri düzgün bakım yapılmadığında dişleriniz için zararlı da olabilmektedir. Diş teli aparatları temizlenmediğinde yemek artıkları tutar, bakteri oluşturur, dişlerde leke yapar ve diş plaklarına neden olur.
Diş tellerinin düzenli olarak fırçalanması, gerekirse gargara ile yiyecek kalıntılarının iyice temizlenmesi gerekir. Fırça olarak yumuşak bir diş fırçası tercih edin. Diş telleri ile her bir dişi yukardan aşağıya ve aşağıdan yukarıya fırçalayın. Dişlerinizi her fırçaladığınızda tutucuyu da fırçalayın. Ancak tutucuya diş macunu kullanmayın.
Diş teli varken diş ipini nasıl kullanacağım?
Diş ipinin kısa ucunu ana ark teli ile dişin diş etine en yakın üst kısmı arasındaki boşluktan geçirin. Diş ipini, diş ipinin arasında bulunan iki dişin her iki tarafında da çalışmak için hafif bir testere hareketi kullanın. Ark telinin etrafını çok fazla kuvvetle çekmemeye dikkat edin.
Diş telleri varken hangi yiyeceklere dikkat etmeliyim?
Diş telleri hassas aletlerdir. Sert gıdalar diş tellerinde kırılmalara neden olabilir. Kırılan parça dişlerin yanlış yönde hareket etmesine nene olabilir.
Diş teli kullanırken dikkat edilmesi gereken gıdalar şunlardır:
- Buz,
- Fındık,
- Patlamış mısır,
- Sert şeker,
- Sakız,
- Elma veya simit gibi sert veya ısırması zor yiyecekler,
- Mısır koçanı,
- Havuç.
Diş telleri ile spor yapabilir miyim?
Diş telleri ile spor yapmanızda herhangi bir sakınca yoktur. Boks gibi yüze darbe gelme ihtimali olan sporlarda, diş tellerinin kırılma ve çenenize zarar verme ihtimaline karşılık bir ağız koruyucu önerilir.
Diş teli takıldıktan sonra ağzımda yara oluşur mu?
Diş telleri ve tutucular ağzın iç yüzeyine sürtündüğü için, aft oluşumuna daha yatkın olabilirsiniz. Aft gelişirse, ortodontistiniz ağrıyı ve tahrişi hafifletmek ve yaranın iyileşmesine yardımcı olmak için bir kortikosteroid merhem veya farklı bir reçete yazabilir.
Diş telini ne kadar süre takacağım?
Diş telleri genellikle çarpık dişlerin yeniden hizalanmasında ve güzel bir gülümseme ve sağlıklı bir ağız oluşturmak için çok etkilidir. Ortalama olarak, 1-3 yıl boyunca kullanılır. Daha uzun süre kullanım ihtiyacı da olabilir. Bu süre sizin diş hekiminin tavsiyelerine uyma başarınız ile de orantılıdır.
Diş telim kırılırsa ne olur?
Diş telleri hassas ürünlerdir. Sert yiyecekler diş tellerinin kırılmasına, bantların gevşemesine ve tellerde çıkıntılar oluşmasına neden olabilir. Acil bir durum değildir. Ancak sorunun bir an önce çözülmesi gerek tedavi etkinliği gerekse ağız içi yapılara zarar vermesi açısından önemlidir. Kırık ya da çıkıntılara bağlı olarak ağız içinizde ciddi bir yaralanma olmuş ise acil olarak diş hekiminize başvurmanız gerekebilir.
Gevşek bant varlığında bantların değiştirilmesi gerekecektir.
Gevşek braketler, kırık teller, çıkıntılı teller düzeltilinceye kadar bir ortodontik mum yardımı ile takılabilir. Bunun nasıl yapılacağını diş kekiminiz size izah edecektir.
Kırık tel ya da çıkıntılara bağlı olarak ağız içinde yara oluşmuş ise tuzlu su ile gargara yapılabilir.
Gevşek ara parçaların kayması veya tamamen düşmesi durumunda yeniden konumlandırılmaları veya değiştirilmesi gerekecektir.
Photoğraf:Kenny Eliason