Ev tozu akarı (mite) alerjisi nedir?
Ev tozu akarı alerjisi önemli bir alerjen kaynağıdır. Ev tozu akarı, alerjik rinokonjonktivit, alerjik astım, atopik egzama ve diğer alerjik cilt hastalıkları dahil olmak üzere alerjik hastalıklara neden olan, dünya çapında baskın bir ev içi aeroalerjen kaynağıdır.
Toz akarı alerjisi, genellikle ev tozunda yaşayan küçük böceklere karşı alerjik bir reaksiyondur. Bu mikroorganizmalar, insan yaşam alanlarında doğal olarak bulunur. Ortamdaki 2 μg/g’den daha yüksek olan akar seviyesi riskli alan olarak kabul edilmektedir. Alerjik rinit ve alerjik astımın önemli bir nedenidir. Bununla birlikte, durumun farkındalığı genellikle düşük kalmaktadır. Halbuki dünyadaki astımlı hastaların yarısına yakınının ev tozu akar alerjisi olduğu tespit edilmiştir. Alerjenlere maruz kalma, ev ortamındaki iklim ve akar mikro habitatları dahil olmak üzere birden fazla ekolojik katmana bağlıdır ve aslında ikincisi, alerjen yükünü azaltmak için müdahale önlemleri için fırsat sağlar.
Ortamdaki nem oranı ile doğru orantılı olarak hızla çoğalan akarlar, en fazla yataklarda, şiltelerde ve halılarda bulunur.
Ev tozu akarı türleri nelerdir?
Akarların 80’i Dermatophagoides pteronyssinus türüdür. Yüksek ve nemli bölgelerde daha fazla görülür. “Dermatophagoides farinae” ikinci ve %47 oranında görülen türdür. Daha çok en sık Amerika Birleşik Devletleri, Japonya ve kıta Avrupa’sında bulunur. “Euroglyphus maynei” %27 ile dünya genelinde en yaygın üçüncü türdür. Çoğumlıkla kıyı bölgelerinde veya yüksek yağış alan bölgelerde görülse de, düşük sıcaklık ve yağış koşullarında yüksek enlemlerde de bulunur. Diğer bilinen türleri Blomia tropikalis, Chortoglyphus arcuatus, Lepidoglyphus destructor, Glycophagus domesticus, Gohieria fusca, Hirstia domicola, Dermatophagoides microceras ve Malayoglyphus intermediustur.
Ev tozu akarı alerjisi nasıl oluşur?
Akarların yumurtadan çıktıktan sonra yetişkinliğe ulaşmaları 3-4 hafta sürer. Kalan 4-6 haftalık yaşam sürelerinde dişi akarlar 40-80 yumurta bırakabilmektedir. Ev tozlarındaki insan derisi pullarındaki keratin, ev tekstili liflerindeki selüloz, ortamdaki mantar ve akar kütikülleri akarların çoğalabilmesi için organik bir ortam sağlar. Akarlar aynı zamanda ortamdaki lifleri, bakterileri, polenleri, mantar misellerini ve mikroorganizmaların sporlarını besin olarak kullanır. Akarların sindirim kanalından geçerken bu besinlerin artıklarına akarların bağırsak duvarı hücreleri bulaşır ve dışkısı ile atılır. Alerjiye sebep olan, akarların dışkısı ile atılan bağırsak hücrelerinin içerisindeki alerjik sindirim enzimleridir.
Ev ortamındaki bağıl nem oranının %50’nin altına düşmesi halinde ev tozu akarı yaygınlığını önemli ölçüde azaltır.
Ev tozu akarı alerjisinin mekanizması nasıldır?
Ev tozu akarlarının alerji mekanizmasının kandaki IgE’ye bağlı alerjik yanıtı tetikleyen ve yönlendiren CD4 + TH2 hücreleri yoluyla ve doğuştan gelen bağışıklık sistemi yoluyla olduğu düşünülmektedir. Bu ikili etkinin birlikte oluşması akarları güçlü alerjen yapmaktadır. Bağışıklık sistemini aktive edebilen bileşenler, ev tozu akarlarının sindirim hücrlerinden salınan proteazlar ve immünojenik epitoplar, dış iskeletten kaynaklanan yapısal polisakarit kitin, mikrobiyal adjuvan bileşikler ve akarla ilişkili bileşiklerden kaynaklanan ligandlardır. Alerjik reaksiyon bir dizi aktivasyon ile mast hücrelerini aktive ederek solunum epiteli hücrelerine zarar vermeye başlar. Önce sitokinler, kemokinler, proteazlar ve büyüme faktörleri çoğalır. Bölgeye inflamatuar hücre göçü başlar. Epitel sıkı bağları bozulur ve geçirgenlik artar. Bölgede eozinofil ve mast hücreleri çoğalır. Duruma tepki olarak fibroblastlar ve düz kas hücreleri çoğalır. Vücut hava yollarının tadilatına başlar. Hava yollarında alfa-1 antitripsin ve yan ürünleri artar. Bu bir döngü şeklinde diğer faktörlerin çoğalması ve tadilat kısır döngüsüne döner.
Ev tozu akarı maruziyetini önlemek zordur. Çalışmalar alerjen seviyelerinin 2 μg/g’nin altında tutulması gerektiğini göstermektedir. Bununla birlikte, ev tozu akarı maruziyetini azaltmak için alınan önlemler, semptomlar üzerinde pek fayda sağlamamaktadır.
Ev tozu akarı alerjisinin belirtileri nelerdir?
- Hapşırma
- Burun akması
- Kaşıntılı, kırmızı veya sulu gözler
- Burun tıkanıklığı
- Kaşıntılı burun, ağız çatısı veya boğaz
- Geniz akıntısı
- Öksürük
- Yüzde baskı ve ağrı
- Gözlerinin altında şişmiş, mavi renkli cilt
- Çocukta burnun sık sık yukarı doğru ovulması
Ev tozu akarından nasıl korunulur?
Her ne kadar çok başarı sağlamasa da akar popülasyonunun azaltılması alerji şiddetini azaltacağı için kısmi fayda sağlayabilir. Bu nedenle yapılabilecekler:
- Akar üremesini zorlaştırabilecek organik olmayan yatak, çarşaf, örtü vb kullanın.
- Sık temizlik yapın ve akar yumurtalarının uzaklaşmasını sağlayın.
- Nemi düşük tutun. Evinizde bağıl nemi yüzde 50’nin altında tutun.
- Yatak takımını, tozu kolayca tutan ve sık sık temizlenmesi zor olan yatak örtülerinden seçmeyin.
- Çocukların oyuncaklarını yıkanabilir olanlardan tercih edin. Akar çoğalabilecek oyuncaklar kullanmayın.
- Ev tozunu sık temizleyin. Vakumlanabilecek eşyaları sık vakumlayın. Evin havalandırmasını iyileştirin.
- Özellikle yatak odasının minimum eşya ile kullanılmasını sağlayın ve dağınıklıktan kaçının.
- Akarların çoğalabileceği halı, kilim vb. Nemi ve organik maddeleri tutabilecek eşyaları kaldırın.
Ev tozu akarı alerjisinin tedavisi nasıldır?
Tedavide akarlardan korunma başarısı zayıf olduğu için, uzmanlar alerjik reaksiyonun zararlarının kontrol altına alınmasının daha etkili olabileceğini düşünmektedir.
Ev tozu akarı her bireyde alerjik reaksiyona neden olmadığı için diğer bireylerin vücutlarının ev tozu akarlarına karşı reaksiyon geliştirmediği ve alerjik reaksiyonun yan etkilerine maruz kalmadığı anlaşılmalıdır. Alerjik hastayı rahatsız eden ve durumu kötüleştiren akarın kendisi değil vücudun gösterdiği reaksiyonun vücuda kendi zararlarıdır. Bu nedenle vücudun hem korunması hem de eğitilmesi gerekmektedir.
Probiyotik takviyesi, ev tozu akarı alerjisinin önlenmesi için en iyi yöntemdir. Probiyotikler, bağışıklık sisteminin uyarılması yoluyla bağırsak kolonizasyonunu faydalı flora ile iyileştirerek vücudu, yaşamı tehdit eden hastalıklara karşı koruyabilir. Ancak probiyotiklerin alerji belirtilerine faydası kanıtlanmamıştır. Buna rağmen alerji gelişiminin önlenmesi çok daha önemlidir.
Alerji belirtilerinin aktif dönemlerinde baskılanması için antihistaminikler kullanılabilir. Pasif dönemlerde korunma için düşük doz ve aktif dönemlerde tedavi için ise tam doz antihistaminik kullanılabilir. İlerleyen olgularda steroid tedavisi gerekebilir.
İmmünoterapi alerji tedavisinde önemli mesafe katetmiş bir uygulamalar bütünüdür. Ev tozu akarı alerjisine yönelik hem subkutan immünoterapinin (SCIT) hem de dil altı immünoterapinin (SLIT) araştırmaları devam etmektedir. Hem SCIT hem de SLIT birkaç yıl boyunca tedavi gerektirir ve SCIT tıbbi gözetim altında verilmelidir. Bu nedenle, hem SCIT hem de SLIT, özellikle tedavinin sonuna doğru düşük hasta uyumundan muzdarip olunabilir. Dil altı immünoterapinin anafilaksi riski de gözardı edilmemelidir.