Gebelik fiziksel ve ruhsal açıdan kadının ve ailenin yaşantısına önemli değişiklikler getiren fizyolojik bir olaydır.
Gebelik sırasında ve sonrasında çeşitli problemlerle karşılaşmamak için gebelik öncesi iyi bir planlama faydalıdır. Gebelik esnasında geçirilen hastalıklar, kullanılan ilaçlar, aşılar, yaşam tarzı alışkanlıkları gebede olduğu kadar doğacak çocukta da bazı sorunlar oluşturabilir.
Gebelik öncesi alınacak bazı basit önlemler ile sağlıklı bir gebelik geçirmek, sorunsuz bir doğum yapmak ve sağlıklı bir çocuk sahibi olmak mümkündür.
Gebelik öncesi planlama önerileri:
-
Sigara:
Sigara ölü doğum, erken doğum, kalp anomalileri gibi doğumsal sorunlara neden olmaktadır. Bebeklerde akciğer gelişimini de etkiler, akciğer hastalıklarına yatkınlık artar. Bebeğin beyin gelişimini etkilediği, öğrenme sorunlarına yol açtığına dair yayınlar da vardır. Bebek için risk içilen sigara sayısı ile orantılı olsa da tek bir sigara bile bazen doğumsal anomali nedeni olabilir. Sigara aynı zamanda gebe kalmayı da riske atar. Tüm bu riskler göz önüne alındığında gebelik planlayan kadınların en az 3 ay öncesinden sigarayı bırakması ve gebelik, emzirme sürecinde de sigara içmemesi önerilir. Gebelik döneminde sigara bırakma ilaçlarının kullanılmasının da riskli olacağı unutulmamalıdır. Diğer taraftan baba adaylarının da sigara içmesi ikincil maruziyete neden olabilir. Anne adayına destek olmak, anne ve bebeği sigaranın zararlı kimyasalları ile karşı karşıya bırakmamak için baba adaylarının da gebelik öncesinde sigarayı bırakması, gebelik ve emzirme süresinde sigara içmemesi önerilir.
-
Alkol:
Gebelikte alkol kullanımı bebekte düşük doğum ağırlığı, gelişme geriliği, zekâ geriliği, kalp anomalileri, akciğer problemleri, iskelet sistemi bozuklukları gibi bulgularla seyreden Fetal Alkol Sendromu nedeni olabilir. Bu nedenle gebelik planlayan anne adaylarının gebelik öncesi alkol kullanımını bırakması, gebelik süresince alkol almaması önerilir. Baba adaylarının da bu süreçte anne adaylarına destek olması gereklidir.
-
Uyuşturucu:
Gebelik sürecinde uyuşturucu madde kullanımı hem anne adayı hem de bebek açısından zararlıdır. Anne adayında kansızlık, pıhtılaşma sorunları, akciğer sorunları, bulaşıcı hastalıklar açısından risk oluşturur. Anne adayının beslenmesini bozar ve sağlıklı bir gebelik geçirme şansını azaltır. Diğer taraftan dış gebelik, düşük, erken doğum, ölü doğum riski artar. Plasentanın bebekten ayrılması zorlaşır. Bebeklerde Ani Bebek Ölümü, kafa büyümesinde gecikme, doğumsal anomaliler, kalp sorunları, akciğer problemleri riski vardır. Doğum sonrası bebeklerde yoksunluk belirtileri görülebilir, tedavi gerekebilir. Uyuşturucu madde kullanımı eğilimi artar. Anne bulaşıcı hastalık aldıysa bunun bazı etkileri bebeklerde de ortaya çıkacaktır. Bu nedenle anne adayının varsa uyuşturucu madde kullanımından gebelik öncesinde vazgeçmesi, gebelik ve emzirme süresince kullanmaması önerilir.
-
Genetik Danışmanlık:
Anne adayının 35 yaş ve üzeri olduğu durumlarda, ailede daha önce tespit edilmiş genetik hastalık, zeka geriliği, ölü doğumlar, gelişme gerilikleri, doğumsal anomaliler (yarık damak, kalp kapak anomalileri, akciğer sorunları vs), kanama bozuklukları (hemofili A ve B), akraba evliliği, tarama testlerinde (üçlü tarama testi, alfafetoprotein vs) sorun tespit edilenler varsa gebelik planlayan ailelere genetik danışmanlık verilmesi gerekebilir. Ayrıca baba adayında taşıyıcı olarak tespit edilen genetik hastalıklar için de genetik danışmanlık alınmalıdır.
-
Aşılar:
Gebelikte canlı aşılar hem anne hem de bebek açısından ciddi riskler oluşturabilir. Bu nedenle gebelik planlayan anne adaylarının gebelikten en az 3 ay önce aşılarını tamamlaması gerekir. Gebelikte tetanoz toksoidi risk teşkil etmez yapılabilir. Riskli gebeliklerde hepatit B, hepatit A, influenza ve pnömokok aşıları sağlık ekibi kontrolünde yapılabilir. Ancak tetanoz, kızamık, kızamıkçık, difteri, poliomyelit (çocuk felci) aşılarının eksikse gebelik öncesi tamamlanması gerekir.
-
Kronik hastalık:
Kronik bir sağlık sorunu varsa anne adaylarının bu hastalığa ilişkin tedavilerini almaları ve gebelik hususunu takip eden sağlık ekibi ile değerlendirmesi, olası riskleri tartışması ve gebeliğe buna göre karar vermesi gerekir. Gebe kalırsa da bu sağlık sorununa yönelik düzenli takipler yapılmalıdır.
-
Beslenme:
Gebelik planlayan anne adaylarının gebelik öncesinde kilolarını ayarlamaları önemli olabilir. Çok az kilolu veya aşırı kilolu olmak hamilelik ve bebek açısından sorun oluşturabilir. Gebelik boyunca kilo alınacağı da unutulmamalıdır. Beslenme alışkanlıklarının düzene sokulması, folik asit gibi takviyelerin takip eden sağlık ekibi kontrolünde kullanılması faydalı olabilir.
-
Doğum kontrolü:
Gebelik öncesinde doğum kontrolüne ilişkin alınan önlemler gözden geçirilmelidir. Doğum kontrol hapları kullananların gebelikten bir süre önce bunları kullanmayı bırakması gerekir. Hormonal dengenin sağlanması için geçecek süre dikkate alınmalıdır.
-
Egzersiz:
Gebelik sürecinde, özellikle doğuma yakın dönemde anne adayının hareketli olması, egzersiz yapması gerekecektir. Gebelik öncesi uygun egzersiz hareketlerine başlanması hem alışkanlık kazanılması hem de etkinlik açısından faydalı olabilir.
-
İlaçlar:
Gebelik, özellikle ilk üç ay ilaç kullanımı açısından son derece risklidir. Bu dönemde kullanılan ilaçlar bebekte ciddi hasarlara yol açabilir. Bu nedenle gebelik öncesi anne adaylarının kullandığı tüm ilaçları gözden geçirmesi, doktoru tarafından gebelik için risk görülmeyen ilaçları önerilen dozlarda kullanmalıdır.
Fotoğraf: Vlada Karpovich