Hepatit C Hastalığı
Karaciğeri tutan, siroz veya kansere kadar gidebilen, kan ve vücut sıvıları ile bulaşan, yaşamı tehdit edebilen bir viral hastalıktır. Koruyucu aşı uygulaması yoktur. Antiviral ilaçlarda uygun şekilde tedavi edilirse büyük oranda iyileşebilir. Uygun tedavi almayan hastaların yaklaşık %70’inde siroz veya karaciğer kanseri gelişir.
DSÖ’ne göre her yıl yaklaşık 1,5 milyon yeni vaka, 60 milyon toplam vaka vardır ve her yıl yaklaşık 300 bin kişi bu hastalık nedeniyle hayatını kaybetmektedir.
Hepatit C hastalığı nasıl bulaşır?
En sık bulaş yolları şunlardır:
- Enfekte tıbbi materyal (enjektör vs) kullanımı,
- Kontamine kan ve kan ürünleri transfüzyonu,
- Kontamine iğne batması,
- Enjektör, iğne yoluyla ortak damar içi madde kullanımı,
- Jilet, diş fırçası gibi ürünlerin ortak kullanımı,
- Anneden bebeğe geçiş,
- Cinsel yolla bulaş.
Günlük aktiviteler esnasında hepatit C bulaşı olağan değildir.
Virüsün alınması ile belirtilerin ortaya çıkması arasında geçen süre 2 hafta ile 6 ay arasında değişir.
Virus kurumuş kanda ve bulaştığı yüzeylerde, oda sıcaklığında birkaç haftaya kadar canlı kalabilmektedir. Bu nedenle bulaş kolay olur.
Oda sıcaklığında, virüsün vücudun dışında birkaç haftaya kadar yüzeylerde kurumuş kan lekeleri içinde hayatta kalabileceği düşünülüyor.
Hepatit C hastalığı belirtileri nelerdir?
Hastaların çoğunda hastalık başlangıçta belirti vermez. Bazı hastalarda şu belirtiler olabilir: Ateş,
- Kas ağrıları,
- Yorgunluk,
- İştah kaybı,
- Karın ağrısı,
- İdrar renginde koyulaşma,
- Gayta renginin açılması,
- Ciltte ve gözlerde sararma (sarılık),
- Ciltte kaşıntı,
- Kısa süreli hafıza ve konsantrasyon sorunları,
- Depresyon, anksiyete,
Siroz gelişen hastalarda sarılık, kan kusma, koyu renkli gayta, bacaklarda ve karında su toplamasına bağlı şişme olur.
Hepatit C hastalığı için ne zaman doktora gitmeliyim?
Hepatit C hastası birisiyle teması olan ve Hepatit C belirtilerinden bir ya da birkaçını taşıyan herkesin bir doktor kontrolünden geçmesinde fayda vardır. Hepatit C hastalığı ölümcül sonuçlar doğurabilir.
Kimler hepatit C hastalığı açısından risk altındadır?
- Uyuşturucu madde kullanıcıları
- Afrika, Ortadoğu ve Orta Asya gibi hastalığın daha yaygın olduğu bölgelerde yaşayan veya bu bölgelere seyahat eden, bu bölgelerde tedavi görenler,
- Hepatit C hastası annelerin bebekleri,
- Sağlık çalışanları,
- Hepatit C hastalarının aile bireyleri, işyeri arkadaşları, okul arkadaşları, cinsel partnerleri,
- Uygun olmayan şartlarda dövme yaptıranlar.
Hepatit C hastalığının tanısı nasıl konur?
Hepatit C hastalığının tanısı laboratuvar testleri ile konur. Anamnez ve muayene hastalık hakkında fikir verse de kesin tanı için yeterli değildir. Anamnez de temas durumu sorgulanır. Muayene ise karaciğer tutulumuna ilişkin bilgi verir.
Hepatit C hastalarının çoğu başlangıçta bulgu vermez. Temaslı bilgisi ve muayene bulgusu olmayabilir. Bu nedenle risk grubunda yer alan herkesin test edilmesi önerilir. Test için genellikle iki yöntem kullanılır. Bunlar:
Antikor testi: Amaç virusa karşı vücudun antikor üretip üretmediğinin kontrol edilmesidir. Anti HCV yaşamın bir döneminde hastalığın geçirildiğini gösterir. Ig M ve G tipine göre hastalığın aktif olup olmadığı belirlenebilir.
PCR testi: Virusun vücutta halen var olup olmadığını gösterir. Pozitif olması halen virus varlığını, enfekte olduğunuz anlamını taşır.
Bunların dışında karaciğer hasarının boyutunu öğrenmek amacıyla karaciğer testleri yapılır.
Hepatit C hastalığının tedavisi nasıl yapılır?
Hepatit C hastalığı her zaman acil tedavi gerektirmez. Karaciğer tutulumu olan kronik enfeksiyonlarda antiviral tedavi uygulanır. Başlangıçta bol istirahat ve sıvı takviyesi, varsa semptomlara yönelik tedavi uygulanır.
Karaciğeri yorabilecek ilaçlardan (asetaminofen, parasetamol vs) uzak durulmalıdır. Kaşıntı şikâyeti olanların bol giysiler giymesi, sıcak duştan uzak durması önerilir.
Kronik hepatit C hastalığında antiviral ilaçlar (tenofovir veya entecavir) kullanılır. Bu ilaçaların 12 – 24 hafta boyunca kullanılması gerekebilir. İlaçlar siroz veya karaciğer kanseri gelişimini engelleyebilir. Antiviral ilaçların etkinliği yüksektir.
Hastalara karaciğeri yoracak beslenme alışkanlıklarından vazgeçmesi, bağışıklık sitemini güçlü tutması, düzenli egzersiz yapmak, alkolden ve sigaradan uzak durması, jilet gibi kişisel malzemelerini başkaları ile paylaşmaması hususunda önerilerde bulunur.
Hepatit C hastalığından nasıl korunurum?
Heaptit C hastalarına ait kan ve vücut sıvıları ile temastan kaçınmak,
Enjeksiyon, aşı gibi uygulamalarda güvelik kurallarına uymak,
Enfekte olasılığı olan malzemeleri kullanmamak,
Jilet, diş fırçası gibi malzemeleri ortak kullanmamak,
Cinsel ilişkide prezervatif kullanmak.
Hepatit C hastaları karaciğerlerini korumak için neler yapabilir?
- Düzenli kontrollerinizi yaptırın, karaciğer testleri ile doktorunuz karaciğerinizin durumunu takip edecektir,
- Başka hastalıkların eklenerek karaciğeri daha fazla yormaması için hepatit A ve B aşılarınızı yaptırın,
- Alkol, sigara, madde kullanımı gibi karaciğer zarar verecek alışkanlıklardan uzak durun,
- Kullanacağınız ilaçları, takviyeleri, alternatif tedavi yöntemlerini, bitkileri doktorunuza danışarak kullanın,
- Evde, işyerinde, okulda kimyasallardan uzak durun, ev temizlik ürünleri, kişisel bakım malzemeleri, boya malzemeleri karaciğerinize zarar verebilir,
- Deniz ürünlerinin bir kısmı karaciğere zarar verebilir, doktorunuza mutlaka danışın,
- Karaciğer dostu gıdaları (meyve, yağsız et, balık, tahıl gibi) tercih edin,
- Yağlı gıdalardan uzak durun,
- Düzenli egzersiz yapın,
- Bol istirahat yapın,
- Stresten uzak durun.