İrritabl bağırsak sendromu (IBS) teşhis ve tedavisi
İrritabl bağırsak sendromu (IBS), karın bölgenizde tekrarlayan ağrı ve ishal, kabızlık veya her ikisi de olabilen bağırsak hareketlerinizdeki değişiklikler de dahil olmak üzere birlikte görülen bir semptom grubudur. IBS ile, sindirim sisteminizde herhangi bir hasar veya hastalığın görünür belirtileri olmadan bu semptomlara sahip olursunuz. İrritabl Bağırsak Sendromu, sindirim sisteminizi etkileyen geniş bir bozukluk yelpazesinin bir parçasıdır.
IBS, fonksiyonel bir gastrointestinal (GI) bozukluğudur. Doktorların artık bağırsak-beyin etkileşimleri bozuklukları olarak adlandırdığı fonksiyonel GI bozuklukları, beyninizin ve bağırsağınızın birlikte çalışma şekliyle ilgili sorunlarla ilgilidir. Bu sorunlar bağırsağınızın daha hassas olmasına ve bağırsaklarınızdaki kasların kasılma şeklini değiştirmesine neden olabilir. Bağırsaklarınız daha hassassa, daha fazla karın ağrısı ve şişkinlik hissedebilirsiniz. Bağırsaklarınızdaki kasların kasılma şeklindeki değişiklikler ishale, kabızlığa veya her ikisine yol açar.
Geçmişte doktorlar IBS’ye kolit, mukuslu kolit, spastik kolon, sinirsel kolon ve spastik bağırsak adını veriyorlardı.
İrritable bağırsak sendromunun (IBS’nin) tipleri:
Üç tip IBS, bağırsak hareketlerinizdeki farklı değişiklik kalıplarına veya anormal bağırsak hareketlerine dayanır. Bazen, doktorunuzun hangi tip IBS’ye sahip olduğunuzu bilmesi önemlidir. Bazı ilaçlar yalnızca bazı IBS tipleri için işe yarar veya diğer tipleri kötüleştirir. Doktorunuz, bağırsak hareket kalıbınız belirli bir tipe uymasa bile IBS teşhisi koyabilir.
IBS’li birçok kişinin bağırsak hareketleri bazı günlerde normal, diğer günlerde ise anormaldir.
Kabızlıklı IBS (IBS-C)
IBS-C’de, en az bir anormal bağırsak hareketinizin olduğu günlerde
- dışkınızın dörtte birinden fazlası sert veya topaklıysa ve
- dışkınızın dörtte birinden azı gevşek veya sulu
İshalli IBS (IBS-D)
IBS-D’de, en az bir anormal bağırsak hareketinizin olduğu günlerde
- dışkınızın dörtte birinden fazlası gevşek veya sulu ve
- dışkınızın dörtte birinden azı sert veya topaklı
Karışık bağırsak alışkanlıklarına sahip IBS (IBS-M)
IBS-M’de, en az bir anormal bağırsak hareketinizin olduğu günlerde
- dışkınızın dörtte birinden fazlası sert veya topaklıysa ve
- dışkınızın dörtte birinden fazlası gevşek veya sulu
IBS’ye yakalanma olasılığı kimlerde daha yüksektir?
Kadınların IBS geliştirme olasılığı erkeklerden iki kat daha fazladır. 50 yaşından küçük kişilerin IBS geliştirme olasılığı 50 yaşından büyük kişilere göre daha yüksektir.
IBS’ye yakalanma şansınızı artırabilecek faktörler şunlardır:
- IBS’li bir aile üyesine sahip olmak (genetik yatkınlık)
- Çocuklukta taciz gibi stresli veya zor yaşam olaylarının geçmişi
- Sindirim sisteminizde ciddi bir enfeksiyon olması
IBS’li kişilerde başka hangi sağlık sorunları görülür?
IBS’li kişilerde genellikle başka sağlık sorunları da görülür
- Fibromiyalji, kronik yorgunluk sendromu ve kronik pelvik ağrı gibi kronik ağrıyı içeren belirli durumlar
- Dispepsi ve gastroözofageal reflü hastalığı gibi bazı sindirim hastalıkları
- Anksiyete, depresyon ve somatik semptom bozukluğu gibi belirli ruhsal bozukluklar
IBS’nin belirtileri nelerdir?
İrritabl bağırsak sendromunun (IBS) en yaygın belirtileri, genellikle bağırsak hareketlerinizle ilişkili olan karnınızdaki ağrı ve bağırsak hareketlerinizdeki değişikliklerdir. Bu değişiklikler, sahip olduğunuz IBS türüne bağlı olarak ishal kabızlık veya her ikisi olabilir.
IBS’nin diğer belirtileri şunları içerebilir:
- şişkinlik
- bağırsak hareketini bitiremediğiniz hissi
- dışkınızda beyazımsı mukus
IBS’li kadınlarda adet dönemlerinde daha fazla semptom görülür.
IBS ağrılı olabilir ancak başka sağlık sorunlarına yol açmaz veya sindirim sisteminize zarar vermez.
IBS’yi teşhis etmek için doktorunuz semptomlarınızda zaman içinde belirli bir örüntü arayacaktır. IBS kronik bir rahatsızlıktır, yani uzun süre, genellikle yıllarca sürer. Ancak semptomlar gelip gidebilir.
IBS’ye ne sebep olur?
Doktorlar IBS’ye neyin sebep olduğundan emin değiller. Uzmanlar, bir dizi sorunun IBS’ye yol açabileceğini düşünüyor. Farklı faktörler farklı kişilerde IBS’ye sebep olabilir.
IBS gibi fonksiyonel gastrointestinal (GI) bozukluklar beyin-bağırsak etkileşimindeki sorunlardır; beyniniz ve bağırsağınızın birlikte nasıl çalıştığı. Uzmanlar beyin-bağırsak etkileşimindeki sorunların vücudunuzun çalışma şeklini etkileyebileceğini ve IBS semptomlarına neden olabileceğini düşünüyor. Örneğin, IBS’li bazı kişilerde yiyecekler sindirim kanalında çok yavaş veya çok hızlı hareket edebilir ve bu da bağırsak hareketlerinde değişikliklere neden olabilir. IBS’li bazı kişiler bağırsakta normal miktarda gaz veya dışkı olduğunda ağrı hissedebilir.
Bazı sorunlar IBS’li kişilerde daha yaygındır. Uzmanlar bu sorunların IBS’ye neden olmada rol oynayabileceğini düşünüyor. Bu sorunlar şunları içerir:
- Fiziksel veya cinsel taciz gibi stresli veya zor erken yaşam olayları
- Depresyon gibi bazı ruhsal bozukluklar, anksiyete ve somatik semptom bozukluğu
- Sindirim sisteminizdeki bakteriyel enfeksiyonlar
- İnce bağırsakta bakteriyel aşırı büyüme, ince bağırsağınızdaki bakteri sayısında artış veya türünde değişiklik
- Belirli gıdaların sindirim semptomlarına neden olduğu gıda intoleransları veya hassasiyetleri
Araştırmalar, genetik altyapının bazı kişilerde IBS’ye yakalanma olasılığını artırabileceğini öne sürüyor.
IBS teşhisi nasıldır?
İrritabl bağırsak sendromunu (IBS) teşhis etmek için doktorlar semptomlarınızı ve tıbbi ve aile geçmişinizi inceler ve fiziksel muayene yapar. Bazı durumlarda, doktorlar diğer sağlık sorunlarını ekarte etmek için testler isteyebilir.
Semptomlarınızın gözden geçirilmesi
Doktorunuz IBS’yi teşhis etmek için semptomlarınız hakkında sorular soracak ve semptomlarınızda belirli bir örüntü arayacaktır. Doktorunuz, karnınızda ağrı ve aşağıdaki semptomlardan iki veya daha fazlasını yaşıyorsanız IBS teşhisi koyabilir:
- Ağrınız bağırsak hareketlerinizle ilgilidir. Örneğin, ağrınız bağırsak hareketlerinden sonra iyileşebilir veya kötüleşebilir.
- Bağırsak hareketlerinizin sıklığında bir değişiklik fark edersiniz.
- Dışkınızın görünümünde bir değişiklik fark edersiniz.
Doktorunuz semptomlarınızın ne kadar süredir olduğunu soracaktır. Doktorunuz IBS’yi aşağıdaki durumlarda teşhis edebilir:
- Son 3 ayda haftada en az bir kez semptomlar yaşadıysanız ve
- Belirtileriniz en az 6 ay önce başladıysa
Doktorunuz, semptomlarınız daha kısa bir süredir olsa bile IBS teşhisi koyabilir. Semptomlarınız IBS semptomlarına benziyorsa doktorunuzla konuşmalısınız.
Doktorunuz ayrıca diğer semptomları da soracaktır. Bazı semptomlar IBS yerine başka bir sağlık sorununuz olduğunu gösterebilir. Bu semptomlar şunları içerir:
- anemi
- rektumunuzdan kanama
- kanlı dışkı veya siyah ve katranlı dışkı
- kilo kaybı
Tıbbi geçmiş ve aile geçmişi
Doktorunuz şunları soracaktır:
- Çölyak hastalığı , kolon kanseri veya inflamatuar bağırsak hastalığı gibi sindirim sistemi hastalıklarının aile öyküsü
- Aldığınız ilaçlar
- Son enfeksiyonlar
- Semptomlarınızın başlangıcıyla ilgili stresli olaylar
- Ae yiyorsun
- IBS’li kişilerde daha sık görülen diğer sağlık sorunlarının geçmişi
Fiziksel Muayene
Fiziksel muayene sırasında doktorunuz genellikle
- Karın şişkinliğini kontrol eder
- Stetoskop kullanarak karnınızdaki sesleri dinler
- Hassasiyet veya ağrı olup olmadığını kontrol etmek için karnınıza hafifçe vurur
Doktorlar IBS’yi teşhis etmek için hangi testleri kullanırlar?
Çoğu durumda, doktorlar IBS’yi teşhis etmek için test kullanmazlar. Doktorunuz diğer sağlık sorunlarını kontrol etmek için kan testleri, dışkı testleri ve diğer testler isteyebilir.
Kan testi
Bir sağlık uzmanı sizden kan örneği alacak ve örneği bir laboratuvara gönderecektir. Doktorlar, anemi, enfeksiyon ve sindirim hastalıkları gibi IBS dışındaki durumları kontrol etmek için kan testleri kullanırlar.
Dışkı testi
Doktorunuz size dışkı örneği almak ve tutmak için bir kap verecektir. Kiti test için nereye göndereceğiniz veya götüreceğiniz konusunda talimatlar alacaksınız. Doktorlar dışkı testlerini dışkınızda kan olup olmadığını veya enfeksiyon veya hastalıkların diğer belirtilerini kontrol etmek için kullanırlar. Doktorunuz ayrıca fiziksel muayeneniz sırasında rektumunuzu inceleyerek dışkınızda kan olup olmadığını kontrol edebilir.
Diğer testler
Doktorlar, IBS semptomlarına benzer semptomlara neden olan sağlık sorunlarını ekarte etmek için başka testler yapabilir. Doktorunuz, aşağıdakilere dayanarak başka testlere ihtiyacınız olup olmadığına karar verecektir:
- Kan veya dışkı test sonuçları
- Çölyak hastalığı, kolon kanseri veya inflamatuar bağırsak hastalığı gibi sindirim sistemi hastalıklarına dair aile geçmişiniz olup olmadığı
- Başka bir durumun veya hastalığın belirtisi olabilecek semptomlarınız olup olmadığı
Diğer testler şunları içerebilir:
- İnce bağırsakta bakteri aşırı çoğalması veya laktoz intoleransı gibi bazı karbonhidratların sindiriminde sorunlar olup olmadığını kontrol etmek için hidrojen nefes testi
- Çölyak hastalığını kontrol etmek için biyopsi ile üst GI endoskopisi
- Kolon kanseri veya inflamatuar bağırsak hastalığı gibi durumları kontrol etmek için kolonoskopi
IBS’nin tedavisi nasıldır?
Doktorlar, yediklerinizde değişiklikler ve diğer yaşam tarzı değişiklikleri, ilaçlar, probiyotikler ve ruh sağlığı terapileri önererek irritabl bağırsak sendromunu (IBS) tedavi edebilir. Sizin için en iyi neyin işe yaradığını görmek için birkaç tedaviyi denemeniz gerekebilir. Doktorunuz doğru tedavi planını bulmanıza yardımcı olabilir.
Yediklerinizde ve diğer yaşam tarzı değişikliklerinizde değişiklikler
Yediğiniz şeylerde değişiklik yapmak semptomlarınızı tedavi etmenize yardımcı olabilir. Doktorunuz aşağıdaki değişikliklerden birini denemenizi önerebilir:
- Daha fazla lif ye
- Glütenden kaçının
- Düşük FODMAP diyeti adı verilen özel bir beslenme planını takip edin
Araştırmalar, IBS semptomlarına yardımcı olabilecek diğer yaşam tarzı değişikliklerinin de olduğunu gösteriyor; bunlar arasında şunlar yer alıyor:
- fiziksel aktivitenizi artırmak
- Stresli yaşam durumlarını mümkün olduğunca azaltmak
- yeterince uyumak
İlaçlar
Doktorunuz IBS semptomlarınızı hafifletmek için ilaç önerebilir.
İshalli IBS’yi tedavi etmek için doktorunuz şunları önerebilir:
- Loperamid
- Rifaximin (Xifaxan), bir antibiyotik
- Eluxadoline (Viberzi)
- Alosetron (Lotronex), yalnızca kadınlara reçete edilen ve özel uyarılar ve önlemlerle reçete edilen
Kabızlıklı IBS’yi tedavi etmek için doktorunuz şunları önerebilir:
- Lif takviyeleri, diyetinizdeki lifi artırmak işe yaramadığında
- Müshiller
- Lubiprostone
- Linaklotid
- Plekanatid
Karın ağrınızı tedavi etmek için diğer ilaçlar da yardımcı olabilir, bunlara şunlar dahildir:
- Antispazmodikler
- Antidepresanlar, düşük doz trisiklik antidepresanlar ve seçici serotonin geri alım inhibitörleri gibi
- Kaplamalı nane yağı kapsülleri
IBS’yi tedavi etmek için ilaç kullanırken doktorunuzun talimatlarını izleyin. Doktorunuzla olası yan etkiler ve bunlar varsa ne yapmanız gerektiği hakkında konuşun.
Probiyotikler
Doktorunuz probiyotikleri de önerebilir. Probiyotikler, sindirim sisteminizde normalde bulunan mikroorganizmalara benzer canlı mikroorganizmalardır, çoğunlukla bakterilerdir. Araştırmacılar hala IBS’yi tedavi etmek için probiyotiklerin kullanımını inceliyorlar.
Güvenli olmak için, probiyotikleri veya diğer tamamlayıcı veya alternatif NIH harici bağlantılı ilaçları veya uygulamaları kullanmadan önce doktorunuzla görüşün. Doktorunuz probiyotik önerirse, ne kadar probiyotik almanız gerektiği ve ne kadar süreyle almanız gerektiği hakkında onunla görüşün.
Ruhsal sağlık terapileri
Doktorunuz IBS semptomlarınızı iyileştirmeye yardımcı olmak için ruh sağlığı terapileri önerebilir. IBS’yi tedavi etmek için kullanılan terapiler şunları içerir:
- IBS semptomlarını iyileştirmek için düşünce ve davranış kalıplarınızı değiştirmenize yardımcı olmaya odaklanan bilişsel davranışçı terapi
- IBS semptomlarınızı iyileştirmeye yardımcı olmak için bir terapistin hipnozu kullandığı, rahatlamış veya odaklanmış olduğunuz trans benzeri bir durum olan bağırsak yönlendirmeli hipnoterapi
- Kaslarınızı gevşetmenize veya stresi azaltmanıza yardımcı olabilecek gevşeme eğitimi
Diyetim IBS semptomlarının tedavisinde nasıl yardımcı olabilir?
Doktorunuz, irritabl bağırsak sendromu (IBS) semptomlarını tedavi etmeye yardımcı olmak için diyetinizde değişiklikler önerebilir. Doktorunuz, şunları önerebilir:
- Daha fazla lif ye
- Glütenden kaçının
- Düşük FODMAP diyeti adı verilen özel bir diyeti takip edin
Farklı değişiklikler IBS’li farklı kişilere yardımcı olabilir. Semptomlarınızın iyileşip iyileşmediğini görmek için birkaç hafta boyunca yediklerinizi değiştirmeniz gerekebilir. Doktorunuz ayrıca bir diyetisyenle görüşmenizi önerebilir.
Daha fazla lif tüketin
Lif, dışkıyı yumuşak ve geçişini kolaylaştırdığı için IBS’deki kabızlığı iyileştirebilir. Beslenme Kılavuzları yetişkinlerin günde 22 ila 34 gram lif almasını önermektedir.
İki tür lif vardır
- fasulye, meyve ve yulaf ürünlerinde bulunan çözünür lif
- tam tahıllı ürünlerde ve sebzelerde bulunan çözünmeyen lif
Araştırmalar, çözünür lifin IBS semptomlarını hafifletmede daha yararlı olduğunu göstermektedir.
Vücudunuzun daha fazla lif almaya alışmasına yardımcı olmak için, diyetinize lif içeren yiyecekleri azar azar ekleyin. Bir seferde çok fazla lif, gaza neden olabilir ve bu da IBS semptomlarını tetikleyebilir. Diyetinize günde 2 ila 3 gram lif eklemek, gaz ve şişkinliği önlemeye yardımcı olabilir.
Glütenden kaçının
Doktorunuz, IBS semptomlarınızın iyileşip iyileşmediğini görmek için buğday, arpa ve çavdarda bulunan bir protein olan glüten içeren yiyeceklerden kaçınmanızı önerebilir. Glüten içeren yiyecekler arasında çoğu tahıl, tahıl ve makarna ile birçok işlenmiş gıda bulunur. IBS’li bazı kişilerde çölyak hastalığı olmasa bile glüten yedikten sonra daha fazla semptom görülür.
Düşük FODMAP diyeti
Doktorunuz, sindirimi zor karbonhidratlar içeren belirli yiyecekleri azaltmak veya bunlardan kaçınmak için düşük FODMAP diyeti adı verilen özel bir diyeti denemenizi önerebilir. Bu karbonhidratlara FODMAP denir.
FODMAP içeren ve uzak durmanız gereken yiyeceklere örnek olarak şunlar verilebilir:
- elma, kayısı, böğürtlen, kiraz, mango, nektarin, armut, erik ve karpuz gibi meyveler veya bu meyvelerden herhangi birini içeren meyve suları
- doğal meyve suyunda konserve meyve veya büyük miktarda meyve suyu veya kurutulmuş meyve
- enginar, kuşkonmaz, fasulye, lahana, karnabahar, sarımsak ve sarımsak tuzları, mercimek, mantar, soğan ve şeker bezelye veya kar bezelye gibi sebzeler
- süt, süt ürünleri, yumuşak peynirler, yoğurt, muhallebi ve dondurma gibi süt ürünleri
- buğday ve çavdar ürünleri
- bal ve yüksek fruktozlu mısır şurubu içeren yiyecekler
- sorbitol, mannitol, ksilitol ve maltitol gibi “–ol” ile biten tatlandırıcılar içeren şekerleme ve sakız gibi ürünler
Doktorunuz semptomlarınıza yardımcı olup olmadığını görmek için birkaç hafta boyunca düşük FODMAP diyetini denemenizi önerebilir. Semptomlarınız iyileşirse, doktorunuz diyetinize FODMAP içeren yiyecekleri yavaşça tekrar eklemenizi önerebilir. IBS semptomları yaşamadan FODMAP içeren bazı yiyecekleri yiyebilirsiniz.
Kaynaklar: