Lenfositoz
Kandaki beyaz kan hücrelerinden birisi olan lenfositlerin sayısının 4500/mm3’ün üzerinde olmasına lenfositoz denir. Çocuklarda 9000/mm3’ün üzerine çıktığında lenfositozdan bahsedilir.
Kanda dolaşımdaki lökositlerin yaklaşık yarısını lenfositler oluştururlar ve birçok alt tipleri vardır. Tam kan sayımında hangi alt tip lenfosit grubunun arttığı genellikle öğrenilemez.
Lenfositler bağışıklık sisteminin en önemli elemanlarıdır. En ilginç özellikleri kendileri bölünebilirler ve yeni lenfositler oluşturarak çoğalabilirler. Kanda dolaşımda sakin durumdaki lenfositler herhangi bir yabancı uyarısı aldığında hemen farklılaşarak savunma hücresi formuna geçebilir. Aktif olmadıkları zamanlarda birbirlerine benzerler. Ancak farklılaştıklarında yüzeylerindeki algılayıcı reseptiörleri ve molekülleri de farklılaşır. Lenfositler ayrıca kan damarları dışındaki bağ dokularında da depo olarak bulunurlar. Kandaki lenfositler gerektiğinde dokulara gidebilir ve görevleri sonlanınca da kana geri dönebilir. Ayrıca bazı organlarda da damar dışında lenfosit yerleşimleri bulunmaktadır.
Lenfositlerin spesifik sebeplere göre spesifik grupları özel reaksiyonlar gösterir. Bu ayrımları yapabilmeleri için lenfositlerin hafızaları vardır.
Lenfositler şekillerine göre üçe ayrılır:
- Dar sitoplazmalı küçük lenfositler
- Geniş sitoplazmalı büyük lenfositler
- Sitoplazmaları granüllü büyük lenfositler
Fonksiyoları açısından ise lenfositler farklı gruplara ayrılır:
- B lenfositler
- T lenfositler
- NK hücreleri
- Ve bunların alt grupları
Lenfositlerin tüm tiplerini mikroskopta tanımak olanaklı değildir. İmmünofenotipleme yapılması gerekir.
Tam kan sayımı (hemogram) ile lenfosit sayısı artışı tespit edildiğinde bunun gerçek bir durum olup olmadığı araştırılır. Çünkü bazen rölatif yükseklikler olabilir. Örneğin kan hacminin azalması birim hacme düşen lenfosit sayısında rölatif yükseklik şeklinde yansıyabilir. Bu durumda diğer kan hücrelerinde de artış görülebilir.
Lenfositlerin hangi grubunun arttığı tanı açısından önemlidir. Lösemi hastalarında genellikle T hücreli lenfositler artarken herhangi bir duruma cevaben gelişen reaktif lenfosit artışlarında genellikle B grubu lenfositlerdir.
Lenfositler çoğunlukla enfeksiyonlara vücudun savunma cevabı olarak reaktif artış gösterirler. Bu durum çocuklarda ve genç yetişkinlerde daha belirgindir. İleri yaşlarda lenfosit artışı akla lösemileri getirir.
Lenfositozun en sık nedenleri:
- Primer lenfositoz
- Lenfositik Kanserler
- Akut ve Kronik Lenfositik Lösemi
- Hairy Cell Lösemi
- Adult T Cell Lösemi
- Large Granuler Lenfositik Lösemi
- Esansiyel Monoklonal B Hücreli Lenfositoz
- Persistant Poliklonal B Hücreli Lenfositoz
- Lenfositik Kanserler
- Reaktif lenfositoz
- Enfeksiyoz Nedenler
- Ebstein Barr Virusu
- Sitomegalovirus
- HIV
- Human Herpes virusu (tip 6 ve 8)
- Herpes Simpleks virus tip II
- Toxoplasma Gondii
- Bordetella Pertussis
- Rubella virusu
- İnfeksiyöz Hepatit virusu
- Adenovirus
- Varicella Zoster Virusu
- Brusella
- Stres Lenfositozu (Akut)
- Kardiyovasküler Kollaps (Akut Kalp Yetm., M.İnfarktüsü)
- Stafilokokal Toksik Şok Sendromu
- Major Cerrahi, travma
- Status Epileptikus
- Hipersensitivite Reaksiyonu
- İlaçlar
- Para-aminosalisilik asit
- Difenilhidantoin
- Mefenitonin
- Böcek ısırması
- Kan transfüzyonu reaksiyonu
- İlaçlar
- Persistant Lenfositoz (Subakut veya kronik)
- Sigara
- Kanser
- Hiposplenizm
- Enfeksiyoz Nedenler
Hemogramda lenfosit yüksekliği tespit edildiğinde hastanın kan hacmindeki değişim ve rölatif yükselme olup olmadığı incelenir. Gerçek lenfosit artışı olduğu periferik yayma ile tespit edilirse lenfositlerin herhangi bir enfeksiyondan mı yoksa bir lösemi sebebiyle mi arttığı araştırılır. Lenfositoz tek başına genellikle hastada klinik problem oluşturmaz.
Lenfopeni
Kandaki beyaz kan hücrelerinden olan lenfositlerin normal durumlarda 1500-4000/mm3 arasında olması beklenir. Çocuklarda bu oran 10 bine ve bebeklerde 17 bine kadar çıkabilir. Lenfosit sayısının 1500/mm3’ün altında olması haline lenfopeni denir.
Lenfosit sayısındaki azalma nedenleri:
- Lenfosit üretiminde azalma
- Protein kalori malnutrisyon
- Radyasyon
- İmmunsupresif ajanlar (steroidler, siklosporinler, fludarabin, kladribin)
- Doğumsal immun yetmezlikler
- Wiskott-aldrich sendromu
- Nezelof sendromu
- Adenosin deaminaz eksikliği
- Viral enfeksiyonlar (HIV, SARS, SARS-COV2, influenza, hepatit)
- Bakteriyel enfeksiyonlar (Tüberküloz, Bruselloz)
- Mantar enfeksiyonları (Histoplazmozis)
- Paraziter hastalıklar (Sıtma/Malarya)
- Hodgkin hastalığı
- Multipl myelom
- Yaygın granulamatoz hastalık
- Sitotoksik kemoterapi
- İlaç reaksiyonları (Alemtuzumab, ritüksimab, kinin vs.)
- Lenfosit trafiğindeki bozukluklar
- Akut bakteriyel fungal enfeksiyonlar
- Cerrahi
- Travma
- Kanama
- Glukokortikoidler
- Viral enfeksiyon
- Yaygın granulomatöz enfeksiyon
- Hodgkin lenfoma
- Lenfosit kaybı veya aşırı yıkımı sebepleriyle oluşabilir.
- Viral enfeksiyonlar
- Antikor aracılı lenfosit yıkımı
- Protein kaybettiren enteropatiler
- Kronik sağ ventrikül yetmezliği
- Duktus torakus drenajı ve rüptürü
- Vücut dışı dolaşım (dializ)
- Graft versus host reaksiyonu
En sık lenfopeni nedenleri:
- Akut enfeksiyonlar
- Tüberküloz
- Cushing sendromu ve steroid kullanımı
- Kemoterapötik ajanlar
- Radyasyon
- Bazı kanserler
- İmmün yetmezlikler (AIDS)
- Sisitemik Lupus Eritematozus
- Romatoid artrit
- Sjögren sendromu
- Böbrek yetmezliği