Kanda PCT (Plateletcrit) testi
Trombositler kanda pıhtılaşmayı sağlayarak kanamayı önlemede önemli görevleri olan hücrelerdir. Trombositler kemik iliğinde megakaryosit adı verilen başlangıç hücrelerinden farklılaşarak üretilen ve kanda pıhtılaşma süreçlerine müdahil olan küçük hücrelerdir. Kanda ortalama 150.000-400.000/mm3 trombosit bulunur. Trombositler trombopoetin adlı bir proteinin tetiklemesiyle üretilir. Trombositlerin ortalama ömürleri 8-10 gündür. Ömrü biten trombositler dalakta parçalanır. Trombositlerin yaklaşık %70’i kan dolaşımında %30’u da dalakta bulunur.
Trombositler değerlendirilirken sadece trombosit sayısı değil, trombositlerle ilgili birçok parametre incelenebilir. Kısaca bunlara trombosit parametreleri veya trombosit indeksleri denilmektedir. Günümüzde kullanılan trombosit indeksleri:
- PCT (Trombositlerin oluşturduğu hacmin, toplam kan hacmine oranını gösterir ve kandaki trombosit yüzdesidir.)
- MPV (Kemik iliğinde trombosit üretim hızının direkt göstergesidir. Trombosit sayılarıyla ters orantılıdır.)
- PDW (Trombosit boyutu dağılımının, standart sapmasıdır. Trombosit boyutlarının homojenliğini gösterir.)
- PLCR (Büyük trombositlerin (>12 fL) normal olanlara oranıdır.)
- PLCC (Trombositlerin konsantrasyonunu gösterir.)
- IPF (Flow sitometri ile ölçülür. Trombositler içerisindeki olgunlaşmamış̧ trombositlerin yüzdesidir. Trombopoezi yansıtır.)
- MPC ve MPM (Trombosit aktivasyonunun yansıtan yeni parametrelerdir.)
PCT trombositlerin oluşturduğu hacmin, toplam kan hacmine oranıdır. PCT değeri % olarak ifade edilmektedir. PCT değerinin normal aralığı 0,170-0,320 olarak kabul edilmektedir. Bu değerlerin altı düşük, üzerindeki veriler ise yüksek kabul edilir. Bazı merkezlerde 0,22-0,24 aralığı da kullanılmaktadır.
PCT değeri trombosit sayısından ve ortalama trombosit hacminden (MPV) elde edilen bir ölçümdür. Irk, yaş, sigara içme durumu, alkol tüketimi ve fiziksel aktivite gibi genetik ve kazanılmış̧ faktörler, kan trombosit sayısını ve MPV’yi dolayısı ile PCT’yi değiştirir. Trombosit sayısını etkileyen bütün nedenler PCT’yi de etkiler. Trombositlerin büyüklüğü, sayısı, üretim hızındaki azalma ve artmalar, yıkımındaki azalma ve artmalar, ömürlerindeki değişimler toplam trombosit hacmini etkileyeceğinden PCT değerlerini de değiştirebilen nedenlerdir.
PCT testi de diğer testlerde olduğu gibi tek başına kullanılmaz. Birçok farklı veri ve klinik durum ile birlikte değerlendirilir. Bazen mevcut hastalıkların gidişatı ve verilen tedavinin etkinliğini izlemek için de kullanılmaktadır.
Yapılan çalışmalarda yüksek PCT değerinin koroner arter hastalığı ile ilişkisi gösterilmiştir. Ayrıca septik şoktaki hastalarda, obezitede, akut iskemilerde ve ITP gibi vaskülit veya kanamalı hastalıklarda klinik tablonun süreci hakkında önemli değerlendirmeler yapılabilmesine imkân sağlar.