Total protein nedir?
Dolaşımdaki kanımızın santrifüj yapılarak hücreleri ayrıldığında %55’i plazma ve %45’i kan hücrelerinden oluşur. Plazma hücreler dışındaki sıvı kısımdır. Plazmanın da %90’ı sudan oluşur. Plazmanın %10’u ise çözünmüş maddelerden oluşur. Bu maddeleri büyük çoğunluğu proteinlerdir. Geriye kalanlar da elektrolitler, atıklar ve diğer maddelerdir. Kan total protein testi plazmadaki total protein miktarıdır.
Kan plazmasındaki çözünmüş maddelerin büyük kısmını proteinler oluşturur. Sağlıklı erişkin bir insanda kan plazma veya serumunun toplam protein düzeyi ortalama 7 g/dL’dir (5,7-8,0 g/dL). Kan plazmasında yaklaşık 300 protein bulunduğu tespit edilmiştir. Bunların bir kısmı aktif olarak kanda bulunurken bir kısmı da gelişen durumlara bağlı olarak ortaya çıkarlar. Bazıları plazmada dolaşırken hücre hasarı olduğunda damar dışına çıkabilir. Bazıları da plazmada çözünmüş halde bulunurken ihtiyaç halinde plazma seviyeleri artırılır.
Plazma toplam proteinin:
- 3,5-5,0 g/dL kadarını serum albumin,
- 2,5-3,2 g/dL kadarını globulinler
- Kalan kısmı da diğer proteinlerdir.
Kanın plazma kısmı biyolojik olarak aktif bileşikleri (hormonlar, enzimler, besin öğeleri ve atık ürünleri) içerir. Plazma içeriği çok sıkı limitler içinde tutulur. Bu limitlerdeki önemli değişiklikler fonksiyon bozukluğunun göstergesidir. Kalp, akciğer, karaciğer ve böbrek gibi organların fonksiyonlarını yansıtır. Sağlıklı bireylerde kan total protein düzeyi çok nadir sapmalar gösterir. Bu nedenle kandaki %0,8g/dL’nin üzerindeki bir değişiklik dahi anormal olarak kabul edilir.
Plazma proteinlerinin fonksiyonları nelerdir?
- Kanın basıncı dengesini sağlamaya katkıda bulunurlar
- Plazmada bulunan birçok maddeyi ihtiyaç halinde bulundukları yerden tutarak ilgili yerlere taşırlar
- Plazma tonusunu sağlayarak suyu damar yatağı içinde tutarlar
- Kan viskozitesine etki ederler
- Kanın asit-baz dengesini sürdürmeye katkı sağlarlar
- Kanın süspansiyon stabilitesinin sürdürülmesine katkı sağlarlar
- Dokuların protein ihtiyacını karşılarlar
- Organizmayı enfeksiyonlara ve zararlı maddelere karşı korumaya katkı sağlarlar
Kandaki protein çeşitleri
Plazma proteinleri genel olarak üç sınıfta incelenir:
- Albumin- plazma proteinlerinin %60’ını oluşturur, ozmotik basıncın oluşumundan sorumludur.
- Globulinler- plazma proteinlerinin %38’ini oluşturur. α,β,γ, alt fraksiyonlarından oluşur..
- α ve β globulinler yağları ve yağda çözünen vitaminleri taşır
- γ globulin antikorları taşır.
- Fibrinojen- plazma proteinlerinin %2’sini oluşturur ve bir pıhtılaşma faktörüdür.
Plazma proteinleri genel olarak karaciğerde üretilir. Her bir plazma proteininin belirli bir yarı ömrü vardır. Örneğin Albüminin yarı ömrü 20 gündür, haptoglobulinin yarı ömrü ise 5 gündür.
Bazı plazma proteinlerinin plazma düzeyi akut reaksiyonlarda veya bazı tipte doku zedelenmelerinde artar veya azalır.
Çeşitli reaksiyonlarda veya hasarlarda artan plazma proteinleri (pozitif akut faz reaktanları):
- CRP
- Alfa1 antitripsin
- Haptoglobulin
- Alfa1 asitglikoprotein
- Fibrinojen
- Seruloplazmin
- C3, C4
- IgG, IgM, IgA
- Beta2-mikroglobulin
Çeşitli reaksiyonlarda veya hasarlarda azalan plazma proteinleri (negatif akut faz reaktanları):
- Transferrin
- Albumin
- Prealbumin
- Retinol bağlayıcı protein
Kandaki proteinlerin artması
Kandaki total protein seviyesinin arttığı durumlar (Hiperproteinemi):
- Plazma su içeriğinin azaldığı durumlar (rölatif hiperproteinemi)
- İshal ve kusma ile su kaybı
- Sıcak ortamda ve ateşli hastalıklarda deri yoluyla su kaybı
- Böbrek yetmezliği
- Tuz kaybettiren nefrit
- Diabetes mellitus
- Diüretiklerin kullanımı sebebiyle sıvı kaybı
- Poliüri halinde böbrekler yoluyla su kaybı
- Su alınmasının kısıtlanması
- Paraproteinemi durumları (Kanda normalde bulunmayan proteinlerin bulunması)
- Multipl miyelom
- Lenforetiküler sistem maligniteleri
- Romatoid artrit gibi otoimmün hastalıklar
- Ağır kronik enfeksiyonlar
- Karaciğer sirozu
- Bazı kronik hastalıklar (Gama globulin artışına neden olurlar)
- Ağır kronik poliartrit
- Endokardit
- Tüberküloz
- Sıtma
- Kala-azar
- Lepra
- Filariazis gibi çeşitli tropikal hastalıklar
- Karaciğer sirozu
- Sarkoidozis
- Romatoit artrit (RA)
- Sistemik lupus eritematozus (SLE)
Kandaki proteinlerin azalması
Kandaki total protein seviyesinin azaldığı durumlar (Hipoproteinemi):
- Plazma su içeriğinin arttığı (rölatif hipoproteinemi) durumları
- Vücutta tuz tutulması
- Aşırı sıvı alımına (su zehirlenmesi) durumu
- Kalp yetmezliği durumu
- Kanın sıvı verilen koldan alınması
- Aşırı protein kaybı
- Nefrotik sendrom
- Kronik glomerülonefrit
- Yanıklar
- Sulanan yara ve deri lezyonları
- Psöriazis
- Protein kaybettirici enteropati
- Mide polipi
- Ülseratif gastrit
- Cerrahi ve travmatik şoklar
- Vücut boşluklarından aşırı sıvı boşaltılması
- Hipertiroidizm
- Diyabetes mellitus
- Gebelik toksemileri
- Protein sentezinde azalma olduğu durumlar
- Kwashiorkor hastalığı
- Şiddetli malabsorpsiyon durumları
- Proteinden fakir beslenme
- Ağır karaciğer hastalıkları
- Protein metabolizması bozukluğu
Toplam protein testinin sonucu anormal ise, hangi proteinlerin çok yüksek veya çok düşük olduğunu belirlemek için protein elektroforezi gibi ileri tetkikler yapılması gerekebilir.