Karbonmonoksit zehirlenmesi nasıl oluşur?
Karbonmonoksit, bir karbon ve bir oksijen atomundan oluşan moleküldür. Doğal gaz, gaz yağı, benzin, tüp gazı, kömür ve odun gibi yapısında “karbon” bulunan yakıtların yanması veya tam olarak yanmaması sonucunda oluşan dumanda yer alan renksiz, kokusuz zehirli bir gazdır.
Tatsız, renksiz, kokusuz olması ve tahriş etme özelliğinin olmaması nedeni ile fark edilmediği için “sessiz katil” olarak bilinmektedir.
Karbonmonoksit çok kuvvetli bir zehirdir. Solunan havada konsantrasyonu artarsa, kana geçer ve oksijenin taşındığı hemoglobine oksijenden daha kolay bağlanır. Hemoglobine oksijenin bağlanması engellenir, karboksihemoglobin oluşur. Karboksihemoglobin dokulara oksijen gitmesini engeller, doku ölür.
Karbonmonoksit gazına aşırı maruz kalma sonucunda karbonmonoksit zehirlenmesi oluşur. Baş ağrısı, görme bozuklukları, uyku hali, konsantrasyon sorunları, koma gelişir. Beyin dokusunda kalıcı hasar yapar.
Karbonmonoksit zehirlenmesi nedenleri nelerdir?
- Sobalardan sızan gazlar,
- Bacasız ısıtıcılar (gazlı sobalar, LPG tüplü ısıtıcılar),
- Doğalgaz / LPG’li şofben ve kombilerden sızmalar,
- Otomobil egzoz gazları,
- Sigara dumanı,
- Kapalı mekanlarda barbeküler,
- Kamp sobaları,
- Jeneratörler.
Karbonmonoksit zehirlenmesi belirtileri nelerdir?
Karbonmonoksit gazı renksiz, kokusuzdur. Zehirlenme belirtileri de genel gribal enfeksiyon belirtilerine benzer. Bu nedenle ayrımı zordur. Belirtiler genellikle şunlardır:
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Halsizlik, yorgunluk,
- Gözlerde yaşarma,
- Bulantı, kusma,
- Bilinç bulanıklığı,
- Kas ağrıları,
- Göğüs ağrısı,
- Solunum problemleri.
Temiz havaya çıkıldığında belirtilerde toparlanma gözükebilir. Bu nedenle karbonmonoksite maruz kalındığının farkına varılmayabilir. Uzun süre maruz kalınması durumunda deride vişne kırmızısı renk, görme bozukluğu, koma ve kalıcı beyin hasarları oluşabilir.
Mesleki açıdan risk altındaki grup kimlerdir?
- Kazan dairesi çalışanları,
- Ambarlarda çalışanlar,
- Petrol rafinelerinde çalışanlar,
- Kâğıt ve çelik üretiminde çalışanlar,
- Paralı geçiş yollarındaki köprü ve turnike görevlileri,
- Taksi şoförleri,
- Polis memurları,
- Madenciler,
- İtfaiyeciler,
- Kaynakçılar mesleki açıdan risk altındadır.
Karbonmonoksit zehirlenmesinden şüpheleniyorsanız yapmanız gerekenler:
- Karbonmonoksit kaynağı cihazları (soba, kazan, ocak, ısıtıcı, jeneratör vs) kapatın,
- Kapı ve pencereleri açın,
- Dışarı çıkın,
- Tıbbi yardım alın.
Karbonmonoksit zehirlenmelerinden korunmak için neler yapılabilir?
Karbonmonoksit zehirlenmeleri kolaylıkla yapılabilir, basit yöntemlerle önlenebilir. Ancak yeterli önlem alınmaması nedeniyle çoğu yaşlı, yatağa bağımlı veya çocuk binlerce kişi karbonmonoksit zehirlenmesi nedeniyle hayatını kaybetmektedir.
Karbonomonoksit zehirlenmelerinden korunmanın yolları şunlardır:
- Soba bacalarının (kömür veya gaz) düzenli olarak 2-3 ayda bir kontrol edilip temizlettirilmesi,
- Standartlara uygun, analizlerden geçmiş yakıt kullanılması,
- Yatmadan önce sobalara yakıt konulmaması,
- Binalarda yangın önlemlerinin eksiksiz alınması,
- Bacaların yalıtılması, et kalınlığının en az 10 cm olması,
- Bacalara kar, yağmur, kuş, ağaç yaprağı girişinin önlemesi, başlık takılması,
- Doğalgaz şofbenlerinde kullanılan alanın sürekli havalandırılması,
- Doğalgaz bacalarının en kısa yolla dışarı verilmesi,
- Gece yatarken sobanın açık bırakılmaması,
- Kapalı garajların uygun şekilde havalandırılması,
- Yoğun trafik ve tünellerde araç camlarının kapalı tutulması,
- Jeneratörlerin kullanıldığı kapalı alanların yeterince havalandırılması,
- Karbonmonoksit zehirlenmesi açısından mesleki risk taşıyan çalışanların bilgilendirilmesi,
- Tütün ve tütün ürünlerinin kullanılmaması.