Kızamık hastalığı
Genellikle çocukluk çağında olmakla birlikte her yaşta görülebilen, kızamık virüsünün neden olduğu, döküntülü, bulaşıcı, aşıyla önlenebilir bir hastalıktır. Solunum yoluyla bulaşır. Kesin tanı muayene ve laboratuvar bulgusu ile konur.
Kızamık hastalığı nasıl bulaşır?
Kızamık hastalığı çok hızlı bulaşan bir hastalıktır. Kızamık aşısı olmamış ya da daha önce kızamık hastalığı geçirip bağışıklanmamış birisi kızamık hastası birisi ile temas etmesi durumunda hasta olma olasılığı çok yüksektir.
Kızamık virusu solunum yoluyla (hapşırma, öksürme) veya hasta kişinin burun ve boğaz salgılarıyla direkt veya dolaylı temas (çatal, bıçak, elbise vs) ile bulaşır. Bulaş yolu fazla olunca toplumda yayılma ve salgına dönüşme riski de yüksektir.
Özellikle son yıllarda kızamık içeren aşılara karşı gittikçe artan endişeler ve aşı reddi sayısının yükselmesi, başta Avrupa Birliği ülkeleri olmakla birlikte kızamık vakalarında artışa neden olmaktadır.
Kızamık hastası ile temas sonrası hastalık nasıl ortaya çıkar?
Kızamık virüsünün bulaşması ile hastalığın başlaması arasında geçen süre ortalama 10-12 gündür. Kızamık hastası kişiler döküntülerin başlamasından 4 gün önce hastalığı bulaştırmaya başlar. Kızamık virüsü döküntüler ortaya çıktıktan sonra 4 gün daha bulaşmaya devam eder.
Hastalık belirtileri olmayan kişiler bulaştırıyor olduğundan hastalığın ortaya çıkmasından itibaren kontrol altına alınması zorlaşmaktadır. Bu da salgınlara zemin hazırlar. Bunu kontrol etmenin en etkili yöntemi aşılamadır. Kızamık hastalığı çıkan bölgede kampanya tarzı aşılama yapılır.
Kızamık hastalığı neden önemlidir?
Kızamık hastalığının hızlı bulaşıcılığı, hastalığın verdiği ıstırap ve acı yanında bazı komplikasyonların gelişmesi asıl sorundur.
Kızamık hastaların yaklaşık üçte birinde komplikasyon gelişir. Özellikle bir yaş altı çocuklar, bağışıklık sistemi zayıflamış olanlar, hamileler ve yetişkinler komplikasyonlar açısından daha fazla risk altındadır. Komplikasyonlar arasında zatürre, orta kulak iltihabı, beyin iltihabı ve körlük dikkat çekenleridir.
Kızamık hastalarının yaklaşık %5’i komplikasyonlar nedeniyle kaybedilmektedir.
Kızamık sonrası SSPE hastalığı neden oluşur?
SSPE hastalığı, santral sinir sisteminin kronik ensefalitidir. Kızamık virüsü nedeniyle gelişir. Kızamık virüsü vücuda girdikten sonra sinirlere yerleşir ve 7-10 yıl sessizce kalır. Bu süre sonunda ensefalit belirtileri başlar. Erken çocukluk döneminde geçirilen kızamık hastalığı sonrası SSPE gelişme riski daha fazladır.
SSPE kızamık hastalığı nedeniyle gelişir. Ancak bazen kızamık aşısı ile de ilişki kurulmaya çalışılmıştır. Yapılan çalışmaların hiçbirisi kızamık aşısı ile SSPE arasında bir ilişki kuramamıştır. Kızamık aşısı SSPE nedeni değildir.
Kızamık hastalığının belirtileri nelerdir?
Kızamık hastalığı ilk başta ateş, burun akıntısı, burun tıkanıklığı, hapşırma, öksürük, gözlerde kızarma ve sulanma gibi soğuk algınlığı belirtileri ile başlar. Birkaç gün içinde kızarıklıklar oluşur.
Yanak içlerinde ve dudakların arkasında küçük beyaz lekeler (Koplik lekeleri) oluşur. Bunlar kızamık için erken tanı belirtisidir.
Soğuk algınlığı belirtilerinden birkaç gün sonra önce yüzde ve kulak arkasında döküntüler başlar. Genellikle kaşıntılı değildir, kahverengi veya kırmızı renktedir. Daha sonra gövdeye ve kol-bacaklara yayılır. Döküntüler aynı sırayla da iyileşir.
Kızamık hastalığından nasıl korunurum?
Kızamık hastalığından korunmanın iki temel yöntemi aşı olmak ve kızamık hastası ile temastan kaçınmaktır. Kızamık hastası kişilerin okula, işe gitmesi uygun değildir. İzole edilmeli, evdeki diğer çocuklar dahil aşısız kimseyle temas kurmaması sağlanmalıdır.
Hastalıktan korunmada önemli hususlardan biri hijyen kurallarına uyulmasıdır. Ellerin sık sık sabunla yıkanması, öksürürken ve hapşırırken mendil kullanılması, kullanılmış mendillerin çöpe atılması koruyucudur.
Kızamık hastalığı için ne zaman doktora gitmeliyim?
Kızamık hastalığı evde istirahat ve semptomlara yönelik tedavi ile iyileşir. Ancak şikayetler ağırlaşıyor, öksürük artıyor, ateşi düşmüyorsa, sürekli bir uyku hali varsa, kulak ağrısı başlamışsa, işitme güçlüğü çekiyorsa hastanın kızamık komplikasyonları açısından muayene olmasında fayda vardır.
Kızamık hastalığının tedavisi nasıl yapılır?
Kızamık hastalığının tedavisinde esas olan destek tedavisidir. Hastanın istirahat etmesi, bol sıvı takviyesi, ateş varsa ateş düşürücü, ağrılar için ağrı kesici, boğaz için gargara, A vitamini verilir. Komplikasyonlar varsa komplikasyonlara yönelik tedavi planlanır. Sekonder enfeksiyonların tedavisi için gerekirse antibiyotik verilir.
Bir yaş altı çocuklar, hamileler ve bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerin tedavisinin doktor kontrolünde yürütülmesi gerekir.
Hastanın sağlam kişilerle teması engellenir, okula, işe gönderilmez.
Hamilelikte kızamık hastalığı risk oluşturur mu?
Kızamık hastalığı hamilelikte bebekler açısından risk oluşturur. Düşük, ölü doğum, erken doğum, düşük doğum ağırlığı riski taşır. Bu nedenle hamile kişilerin kızamık hastaları ile temastan özellikle kaçınması gerekir.