Burunda özellikle arka üst bölgesinde milyonlarca sinir ucu ve resptörlerin bulunduğu olfaktor alan vardır. Aynı zamanda olfaktor alan ile birlikte burun içerisinde farklı alanlardaki benzeri yapılar koku almanın burun aşamasını oluşturur. Koku almanın ikinci aşaması beyin sapındaki bulbus ve beynin dış tabakası olan korteks arasındaki kompleks koordinasyondan oluşur.
Koku hissiniz birkaç hafta içerisinde düzelmiyorsa mutlaka hekiminize başvurun. Koku bozujkluklarının tedavizi asıl nedeni tedavi ederek sağlanabilmektedir. Bazen koku kaybı geri getirilemeyebilir. Koku hücreleri 20 ile 60 günde kendisini yenilerler. Bazı durumlarda bu 6 aya kadar uzayabilir.
Koku kaybının tedavisi sebebine göre değişmektedir. Cerrahi olarak düzeltilebilen durumlar ve cerrahiye ek veya tek başına medikal tedavi uygulanan durumlar olabilir. Altta yatan hastalığın tedavisinin sağlanması da koku hissinin düzelmesini sağlayabilir.
Koku bozukluğu koku hissinin algılanma veya algılanmama şekline göre sınıflandırılmıştır:
- Anosmi: Koku alamamadır.
- Hiposmi: Koku almada zayıflamadır.
- Hiperosmi: Kokulara karşı duyarlılığın artmasıdır.
- Dizosmi: Koku alma güçlüğü ve kokuyu yanlış algılamadır.
- Kakosmi: Kokuyu sürekli kötü şekilde algılamadır.
- Parosmi: Kokunun tersini algılama ve kokuda kalitatif değişikliklerdir.
- Fantosmi: Koku halüsinasyonlarıdır.
- Heterosmi: Çeşitli kokuları birbirinden ayırt etme güçlüğüdür.
- Agnozi: Koku alınmasına rağmen tanımlamada hata yapmaktır.
Koku bozukluğuna yol açan en sık nedenler:
- Burun ve sinüs hastalıkları
- Rinosinüzit: İnflamasyon sebebiyle koku iletimi bozulur ve reseptör nöron ilişkisi aksar.
- Rinit: İnflamasyon sebebiyle koku iletimi bozulur ve reseptör nöron ilişkisi aksar.
- Nazal polip: Kokunun transportu bozulur. Koku kaybı bazen düzelebilir. Dalgalı seyir gösterir.
- Adenoid hipertrofi: Burun içerisinde hava akımı kısıtlandığından koku mekanizması bozulur. Cerrahi tedavi sonrası düzelir.
- Üst solunum yolu enfeksiyonları: Viral enfeksiyonlar en sık kalıcı koku kaybı sebeplerindendir. Özellikle ileri yaş hastalarda koku kaybı kalıcı olabilmektedir. Koku kaybı uzun süre devam edebilir.
- Kafa travması
- Frontal kemik kırıkları
- Mesleki zedelenme
- Burun kırıkları
- Sigara
- Nörodejenratif hastalıklar
- Alzheimer
- Parkinson
- Multiple skleroz
- Yaş: İleri yaşlarda burun mukozası inceldiğinden koku reseptörleri sayısı azalabilir.
- İlaçlar
- Kokain kullanımı: Kokainin burun yoluyla çekilmesi koku reseptörlerinin çalışamamasına neden olur.
- Toksik kimyasallar: Toksik kimyasallar koku reseptörleri ve nöronlarında zedelenme ve kayıplara neden olur. Mukozada salgı bezleri büyür, inflamasyon gelişir ve dejenerasyon oluşur. Zaman zaman nekroza da sebep olabilir.
- Benzen
- Benzol
- Butil asetat
- Karbon disülfit
- Klorin
- Etil asetat
- Formaldehit
- Hidrojen selenit
- Boya çözücüler
- Sülfürik asit
- Trikloretilen
- Endüstriyel ajanlar
- Kül
- Kadmiyum
- Kireçtaşı
- Krom
- Demir
- Karbaksil
- Kurşun
- Nikel
- Silikon dioksit
- Beslenme faktörleri
- Vitamin eksikliği (A, B6, B12)
- İz metallerin eksikliği (Bakır, Çinko)
- Malnutrisyon
- Kronik böbrek yetmezliği
- Karaciğer hastalıkları (siroz vb.)
- Kanserler
- HIV hastalığı
- Radyasyon uygulamaları
- Konjenital bozukluklar
- Konjenital anosmi
- Kallmann sendromu
- Beyin tümörleri
- Osteom
- Kribriform plate meningiom
- Temporal lob tümörü
- Pituiter anevrizma
- Esthesioneuroblastoma
- Metastatik yassı hücreli karsinom
- Psikiyatrik patolojiler
- Malingering
- Şizofreni
- Depresyon
- Olfaktör referans sendromu
- Epilepsi (Gustatuar aura dönemi)
- Migren (gustatuar aura dönemi)
- Sjögren’s sendromu
- Endokrin bozukluklar
- Adrenokortikal yetmezlik
- Cushing sendromu
- Diabet
- Hipotiroidi
- Primer amenore
- Kallmann sendromu
- Turner sendromu
- Gebelik
- Serebrovasküler travmalar
- Sistemik lupus eritematozus
Resim: Pixabay