Konjenital hipotiroidizm

Doğuştan tiroid hormonlarının yetersizliğidir. Zihinsel gelişme geriliğinin en sık sebeplerindendir. Konjenital hipotiroidizm önlenebilir bir hastalık olması sebebiyle doğumda hipotiroidizm taraması çok önemlidir. Tedbir alınmaması halinde nörolojik ve gelişimsel hasarlara neden olabilmektedir. Artık birçok ülkede konjenital hioptiroidizm taramaları yaygın olarak uygulanır hale gelmiştir. 

Tiroid hormonları insan vücudunda enerji metabolizması, büyüme ve nörogelişimde oldukça önemli bir rol oynar. Doğum öncesinden itibaren ve yenidoğan dönemlerinde nöronal farklılaşma, sinaps gelişimi ve miyelinasyon üzerinde etki ederek merkezi sinir sistemi gelişimini düzenler.  

Tiroid hormonları, ön hipofiz tarafından üretilen tiroid uyarıcı hormon (TSH) tarafından stimülasyona yanıt olarak tiroid bezi tarafından üretilir. TSH, hipotalamustan salınan tirotropin salgılatıcı hormon (TRH) tarafından uyarılır. Bu düzenleme yoluna hipotalamik-hipofiz-tiroid (HPT) ekseni denir. İki aktif tiroid hormonu vardır, tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3).  

T3 ve T4 tiroid hormonları, tiroid bezi tarafından salgılanır. T4 ve T3 seviyeleri ihtiyaç fazlası hale geldiğinde, TRH salgılanmasını baskılayarak, dolaylı olarak TSH salgılanmasını da baskılar. TSH salınımını engelleyen diğer faktörler glukokortikoidler, somatostatin ve dopamindir. Tiroid hormonlarının dolaşımda yetersiz düzeyde olmasına hipotiroidizm denir. 

Konjenital hipotiroidizm kız çocuklarında, erkeklerden iki kat daha fazla görülmektedir. Çoğunlukla rastgele (sporadik) (%85) olsa da %15 oranında genetik sebeplerle oluşmaktadır. 

Konjenital hipotiroidizm farklı sebeplerle oluşabilmektedir: 

• Tiroid kaynaklı, birincil sebepler (Primer konjenital hipotiroidizm) 
  • Tiroid disgenezi (tiroid bezinin gelişim kusurları) (%80) 
  • Tiroid aplazisi (tiroid bezinin hiç olmaması) 
  • Tiroid hipoplazisi (tiroid bezinin küçük kalması) 
  • Dyshormonogenesis (tiroid hormon sentezindeki kusurlar) 
• Merkezi sebepler (hipotalamus) (%15) 
  • Hipotalamus kaynaklı nedenler 
  • Hipotalamus tümörleri 
  • Diğer hipotalamus sebepleri 
• Hipofiz kaynaklı nedenler 
  • Hipofiz tümörleri 
  • Diğer hipofiz nedenleri 
• Genetik mutasyonlar 
• Diğer sebepler 
  • Annenin anti-tiroid ilaçları (metimazol veya propiltiourasil) 
  • Annenin tiroid bloke edici antikorların (otoimmün tiroid hastalığı olan bir annede) (Amiodaron) 
  • Lityum 
  • İyot eksikliği veya fazlalığının transplasental geçişi (geçicidir) 

Primer konjenital hipotiroidizm hastalarında tiroid bezlerinde sorun olduğu için, T3 ve T4 tiroid hormonlarının üretimi ve salgılanmasında yetersizlik oluşur. Bu yüzden dolaşımdaki TSH ve TRH eviyeleri sürekli yüksek kalmaktadır.  

T4 seviyesinin yeterli olması ve TSH seviyesinin yüksekliğinin devam etmesi halinde hastada klinik bulgular zayıf olabilir. Bu duruma subklinik hipotiroidizm denir. 

Santral hipotiroidizmi olan hastalarda hipotalamustan TRH salınımı yetersiz olduğu için, genellikle T3 ve T4 hormonları ve TSH seviyeleri düşüktür. Santral hipotiroidizmde hipotalamo-hipofizer aks bozukluğu vardır. 

Konjenital hipotiroidizmin teşhisi: 

Konjenital hipotiroidizmi olan yenidoğanlarda genellikle tiroid hormon seviyeleri normaldir. Çünkü anneden alınan tiroid hormonları bir süre daha kandaki seviyesini korumaya devam etmektedir. Ancak bu normallik yaklaşık 6 hafta içerisinde bozulmaya başlar.  

Konjenital hipotiroidizm taraması dünya genelinde genellikle topuktan alınan kan örneğinin incelenmesiyle yapılır. Ayrıca şüphelenilen hastalarda tiroid hormonları ve TSH düzeyleri kontrol edilir. Genellikle doğum sonrası hastanede veya 2.-4. günlerde numune alınır. Bazı durumlarda, özellikle ikiz doğumlarda, iki haftalıkken tekrarlanır. İyot maruziyeti olduğu düşünülen bebekler bir ay izlenir. 

Konjenital hipotiroidizmi olan bebeklerde aşağıdaki semptomlar görülmeye başlar: 

• Uyuşukluk 
• Hipotoni 
• Büyük ön ve arka fontaneller 
• Beslenme güçlüğü 
• Uzun süreli sarılık 
• Zayıf veya boğuk ağlama 
• Kabızlık  
• Hipotermi  
• Basık burun köprüsü 
• Kabarık göz kapakları 
• Büyük dil 
• Kaba saç 
• Kalın, kuru ve soğuk deri 
• Karın şişliği 
• Göbek fıtığı 
• Hiporefleksi 
• Bradikardi 
• Hipotansiyon  
• Anemi  
• Kaba yüz  

Topuk kanı taraması veya semptomları nedeniyle şüphelenilen bebeklerde veya çocuklarda tiroid hormonları ayrıntılı değerlendirilir. Ayrıca riskli veya guatr gelişen bebeklerde sebebi ortaya çıkarmak için tiroid görüntüleme yöntemleri de uygulanabilir. Ancak tedaviye erken başlamak için görüntüleme sonuçları beklenmez. 

Konjenital hipotiroidizmin tedavisi: 

T4 (Levotiroroksin) tedavisi tanı konulmasını takiben hemen başlanmalıdır. Böylece erken dönemde mental veya nörolojik defisitler önlenmiş olur. Tedavi tiroid hormon profilinin izlenmesi ile değerlendirilir. Başlangıçta iki haftada bir tiroid hormonları incelenebilir. En az 3 yıl boyunca levotiroksin tedavisinin devam etmesi gerekebilir. Aşırı dozdan kaçınmak da tedavi sürecinde önemlidir. 

Bazen doğum sonrasında soğuk stresine bağlı olarak gelişen yüksek TSH değerleri yanlış pozitifliğie neden olabilmektedir. İkinci bir tarama ile kontrol gerekebilir. 

Tedavisi ilk iki haftada başlanılan bebeklerde prognoz oldukça iyidir. Şiddetli hipotiroidizmi olan veya geç tanı alan bebeklerde mental veya nörolojik kusurlar görülmeye devam edebilir.  

Konjenital hipotiroidizmi olan çocuklarda diğer konjenital malformasyonların görülme ihtimali, özellikle septal defektler, böbrek anormallikleri ve nörogelişimsel bozukluk riski dahil kardiyak malformasyonlarda artış vardır. İşitme taraması da dahil olmak üzere kapsamlı bir klinik muayene yapılmalıdır.