Lyme hastalığı, Borrelia bakterisinin etkeni olduğu, enfekte keneler aracılığıyla insana bulaşan, Avrupa’da yaygın görülen, erkenden teşhis edildiğinde kolaylıkla iyileşebilen, uygun tedavi yapılmazsa ciddi komplikasyonlarla seyredebilen bir hastalıktır.
Hastalık Orta Avrupa bölgesinde (Çekya, Estonya, Litvanya, Slovenya), Amerika ve Asya’da görülür.
Amerika Birleşik Devletleri’nde, Borrelia burgdorferi ve Borrelia mayoni, Avrupa ve Asya’da Borrelia afzelii ve Borrelia garinii bu hastalığın etkenidir.
Hastalığın görüldüğü bölgelerde gerekli önlemleri almadan ormanlık alanlarda yaşayanlar, gezi yapanlar risk altındadır.
Keneler, ormanlarda, uzun çimenli alanlarda ve bazen de şehir parklarında ve bahçelerinde yaşar. Zıplamazlar veya uçmazlar. Hayvanların veya insanların derisine yapışırlar. Yapıştığı canlının kanıyla beslenir.
Kene deriye yapıştıktan 36-48 saat sonra bakteriyi insana bulaştırır. Kenenin çıkarılması özel deneyim gerektirir ve en geç iki gün içinde çıkarılmalıdır. Aksi takdirde ciddi sorunlar oluşturabilir.
Hastaların yaklaşık %70-80’inde tipik döküntü gelişir.
Lyme hastalığı nasıl bulaşır?
Lyme hastalığı zoonotik bir hastalıktır. Yani hayvanlardan insana bulaşır.
Bakteriyi taşıyan kenelerin insanları ısırması ile bulaş olur. Kenenin bakteriyi insana bulaştırması için 36-48 saat deri üzerinde kalması gerekir.
Hastalık enfekte hamilelerden bebeklerine de bulaşabilir.
Cinsel temas, organ nakli, kan transfüzyonu, emzirme ile bulaştığına dair yeterli kanıt yoktur.
Kene tarafından ısırılma ile hastalık belirtilerinin başlaması arasında geçen süre birkaç gün ile hafta arasında değişir.
Lyme hastalığının belirtileri nelerdir?
Enfekte kene ile ısırılmayı takiben aşağıdaki belirtiler olabilir:
- Yüksek ateş,
- Titreme,
- Baş ağrısı,
- Kas ve eklem ağrıları,
- Yorgunluk.
Lyme hastalığının tipik belirtisi olan “eritema migrans” kene tarafından ısırılmayı takiben ortalama 1-4 hafta içinde ortaya çıkar. Genellikle kene tarafından ısırılan tarafta dairesel veya oval görünümlü, merkezi daha koyu, kaşıntının eşlik etmediği, deriden hafif kabarık, kırmızı veya pembe renkli döküntüdür.
Uygun tedavi almayan hastalarda, kene ısırılmasından aylar hatta yıllar sonra şiddetli belirtiler gelişebilir. Bunlar:
- Eklemlerde şişlik ve ağrı,
- Baker kisti,
- Kalp sorunları (%4-10) (kardit, çarpıntı, ritim bozukluğu, göğüs ağrısı vs),
- Hepatit,
- Göz iltihabı,
- Oryantasyon bozukluğu,
- Nörolojik sorunlar (%10-15) (menenjit, polinörit, mononörit vs).,
- Vertigo, kulak çınlaması,
Lyme hastalığının tanısı nasıl konur?
Hastalığın tanısı anamnez, muayene ve laboratuvar bulguları ile konur.
Hastanın kene tarafından ısırılma hikayesi, döküntülerin başlama zamanı sorgulanır. Muayenede Lyme hastalığı bulguları, özellikle eritema migrans değerlendirilir.
Laboratuvar testlerine daha çok kene tarafından ısırılma hikayesinin olmadığı ya da bilinmediği durumlarda başvurulur. Antikor testleri bakılır.
Lyme hastalığı nasıl tedavi edilir?
Hastalıktan şüphelenilen durumlarda laboratuvar test sonuçlarını beklemeden tedaviye başlamak gerekebilir.
Çoğu vaka, birkaç kez alınan antibiyotiklerle başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Tedavide doksisiklin, amoksisiklin, sefuroksim yaşa ve klinik tabloya göre uygulanır.
Kene nasıl çıkarılır?
Kene ısırıkları çoğu kez fark edilmez.
Özellikle ormanlık alanda, kenenin muhtemel olduğu yerlerde gezdikten sonra vücudun iyice araştırılması, elbiselerin incelenmesi gerekir.
Cilde yapışmış bir keneyi güvenli bir şekilde kaldırmak için:
- Keneleri çıkarmak için mümkünse bir sağlık çalışanından destek alın,
- İnce uçlu bir cımbız veya kene çıkarmak için özel geliştirilmiş alet kullanın.
- Keneyi sıkmayın, ezmeyin, bir parçasını koparmayın, üzerine kolonya vs dökmeyin,
- Aletle keneyi yukarı doğru çekin ve kıskaçlarını çıkarmasını sağlayın,
- Kene ısırığının olduğu bölgeyi bol su ve sabun ile yıkayın, dezenfekte edin.
Lyme hastalığından nasıl korunurum?
- Kenelerin bulunma olasılığı olan yerlerde yürürken teninizi örtün, uzun kollu gömlek giyin ve pantolonunuzu çorabınızın içine sokun,
- Böcek kovucu kullanın,
- Keneyi daha rahat görebilmek için açık renkli giysiler tercih edin,
- Cildinize yapışık kene tespit ederseniz en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurun veya uygun şekilde keneyi çıkarın.