Panik bozukluk, aniden ortaya çıkan, insanı korku ve yoğun sıkıntı içinde bırakan, krizler halinde gelen nöbetlerdir. Bir anksiyete bozukluğudur. Normal yaşantımızda herkes bazı dönemlerde aşırı kaygı ve panik hissini yaşar. Bu his yaşanan bir olaya, olası bir aktiviteye bağlı olarak gelişir. Sınava girecek öğrenci panik şeklinde korku ve kaygı duyar. Bu olaya dönük olarak vücudun bir savunma mekanizmasıdır.
Panik bozukluğunda çoğunlukla altta yatan belirli bir sebep olmaksızın kişi panik atak geçirir. Panik atak olmadığı durumda sürekli panik atak gelişeceği endişesi ile yaşar. Bu endişeden dolayı bazı aktivitelerini yapmaktan kaçınır. Spora gitmez, okuldan kaçar, işe gitmez. Bu ataklardan korunmak için alkol, ilaç alır veya yanında taşır.
Hastaların panik atak geçireceğini düşündüğü yerlerden kaçınması (sokağa yalnız çıkmaması, evde yalnız kalmaması, asansöre tek başına binmemesi vs) durumuna agorafobi denir. Panik bozukluğu olan hastaların yarısından fazlasında agorafobiye rastlanır.
Ataklar aniden başlar, yaklaşık 10 dakika içinde en üst seviyeye çıkar ve toplamda ortalama yarım saat sürer. Bazen bir saate kadar uzayabilir.
Panik bozukluğunun görülme sıklığı toplumlara göre değişmekle birlikte ortalama %1,5-2,5 kadardır. Farklı şikayetlerle çok farklı uzmanlık dallarına başvurabilirler. Çoğunlukla başlangıç yaşı 20-30 yaşlardır. Agorafobinin eşlik ettiği panik bozukluğu daha çok yirmili yaşlarda, agorafobinin eşlik etmediği panik bozukluğu daha çok otuzlu yaşlarda başlar. Panik bozukluk kadınlarda erkeklere oranla üç kat daha sık görülür.
Panik bozukluk belirtileri:
Panik ataklar:
Kişiden kişiye değişkenlik gösterir. Belli bir nedene bağlı olmadan gelişebileceği gibi bir olay ya da durumla karşılaşıldığında veya karşılaşılma ihtimali olduğunda ortaya çıkabilir. Tipik panik ataklar aniden, beklenmedik şekilde ortaya çıkarlar. Ancak agorafobili panik ataklar, bir nedenle karşılaşıldığında veya karşılaşılma ihtimali varlığında beklendik şekilde aniden ortaya çıkarlar.
Belirtiler ani bir şekilde ortaya çıkar. Kişi de ölecekmiş ya da kalp krizi geçiriyormuş, felç olacakmış hissi uyandırır ve dehşete düşürür. Ani ama hafif başlayan belirtiler yaklaşık 10 dakika içinde zirveye ulaşır. Kişi kontrolü kaybedeceğini, etrafındakilere zarar vereceğini düşünerek sıkıntıya girer. Şiddetli vakalarda kişi gerçeklik kontrolünü kaybedebilir, etrafındaki kişileri değişmiş olarak algılayabilir. Zirveye ulaşan belirtiler yaklaşık 15 dakika içinde yavaşlar ve düzelir. Ancak bu süre bazen bir saate yakın sürebilir.
Panik ataklar çoğu hastada gündüz gelişir. Ancak bazı hastalarda gece atakları tarif edilmektedir.
Ataklar tekrarlama eğilimindedir. Tekrarlama sıklığı kişiden kişiye hastalığın şiddetine göre değişir. Bazen haftada birkaç atak geçirilirken bazı hastalarda ayda birkaç atak görülebilir.
Panik atak belirtileri:
- Çarpıntı,
- Nefes darlığı,
- Boğulma hissi,
- Baş dönmesi/sersemlik hissi,
- Ölüm korkusu,
- Göğüs ağrısı/göğüste sıkıntı hissi,
- Uyuşma ve karıncalanmalar,
- Üşüme/ateş basması,
- Gerçeklik kaybı,
- Bulantı/karın ağrısı,
- Titreme/sarsılma,
- Çıldırma/kontrolü kaybetme korkusu,
- Terleme,
- Huzursuzluk,
- Ağız kuruluğu,
- Görme bulanıklığı,
- Boğazda düğümlenme hissi,
- Ümitsizlik/çaresizlik,
- Dikkatini toplayamama,
- Zihin bulanıklığı.
- Beklenti anksiyetesi: Panik atak sonrası kişinin yeniden atak geçireceği korkusudur. Derin bir endişe, gerginlik, huzursuzluk duyar. Yeni atakların gelişmesine zemin hazırlar.
- Yoğun ve sürekli üzüntü: Hasta atak geçirdikçe, kimsenin yardım edemeyeceği, yalnız kaldığı bir dönemde atak geçireceğini, kalp krizi nedeniyle öleceğini, başkalarına zarar vereceğini düşünür. Yoğun ve sürekli bir endişe gelişir.
- Agorafobi: Atak geçirme nedeni olarak gördüğü olay, etkinlik, yer, yiyecek ve içeceklerden kişinin uzak durmasıdır. Örneğin evde tek başına kalmaması, dışarı tek başına çıkmaması, kalabalık yerlere gitmemesi, pazara gitmemesi vs. Hasta bu ataklardan korunmak için şikayetlerini hafifleteceği düşüncesi ile alkol, uyuşturucu madde kullanabilir. Hatta atak ihtimaline karşılık yanına alabilir.
Panik bozukluk nedenleri:
Panik bozukluğun nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ancak bazı faktörlerin panik bozukluk gelişimine neden olabileceğine yönelik varsayımlar mevcuttur.
Olası panik bozukluk nedenleri şunlardır:
- Ailede panik bozukluk öyküsü,
- Özellikle çocukluk döneminde geçirilmiş cinsel veya fiziksel istismar,
- Karamsar, ayrıntıcı, duygusal kişilik yapısı,
- Aileden veya sevdiği birinin kaybı,
- Geçirilen ciddi travmalar,
- Sigara, kafein kullanımı,
- Uyuşturucu madde kullanımı,
- Obsesif kompulsif bozukluk gibi psikolojik hastalıklar,
- Beyinde kimyasal habercilerin dengesizliği (bazı beyin hormonlarının anormal çalışması).
Olası panik atak nedenleri şunlardır:
- Kayıplar,
- Ciddi travmalar (yoğun stres, aşırı kaygı),
- Beslenme düzensizlikleri,
- Alkol bağımlılığı,
- Uyuşturucu madde kullanımı,
- Aile öyküsü,
- Bazı ilaçlar (antidepresanlar vs),
- Fobiler.
Fotoğraf: Rendy Novantino