Pıhtı atmasının nedenleri
Sağlıklı bir durumda yaralandığımızda, vücudumuz yarayı kapatan bir kan kümesi (kan pıhtısı) oluşturarak kanamayı durdurur. Kan pıhtısı ayrıca mikropların yaraya girmesini de önleyerek vücudu korur. Kan pıhtıları (trombüs de denir), sıvıdan jele dönüşmüş kan kümeleridir. Pıhtılaşma hasarlı kan damarlarının deride veya vücudun içinde kan sızdırmasını durdurmak için gerçekleşir. Trombositler ve pıhtılaşma faktörleri pıhtı oluşturmak ve kanamayı durdurmak için birlikte çalışır. Normalde, kan pıhtıları artık ihtiyaç duyulmadığında vücut tarafından güvenli bir şekilde çözülür veya parçalanır. Ancak bazen pıhtılar kan damarlarını tıkayabilir veya damarların içinden geçerek vücudun farklı bir yerine gider. Bu pıhtılara emboli denir. Bir kan damarı kan pıhtısı tarafından tıkanırsa, tromboz veya felç gibi tehlikeli komplikasyonlar meydana gelebilir. Bu, sağlıklı insanlarda çok nadir görülür. Ancak belirli hastalıklar ve risk faktörleri kan pıhtılarının oluşma ve komplikasyonlara neden olma olasılığını artırır. Kan sulandırıcı ilaçlar (antikoagülanlar) bu riski azaltabilir.
Pıhtı atmasının nedenleri nelerdir?
Normal şartlarda gerçekleşen ve ihtiyaç olmadığında vücut tarafından geri çözünebilen pıhtılaşma sisteminin bazen bozulduğu ve anormalleştiği durumlar görülebilir. Bunların birçok sebebi olabilir. Özetle:
- Kanın çok yavaş akmasına sebep olan hareketsizlik (örneğin, kemiğiniz kırıldıktan sonra uzun süre dinlenmeniz gerekiyorsa)
- Büyük bir ameliyattan sonra (örneğin, yapay bir diz takıldıktan sonra) kan pıhtılaşma aktivitesinde doğal ve geçici bir artış
- Kan damarlarının iç duvarlarında hasar, burada trombositler ve diğer maddeler birikebilir (örneğin aterosklerozda )
- Doğuştan itibaren mevcut olan, pıhtılaşma faktörlerinin daha güçlü bir etkiye sahip olduğu veya vücudun normalden daha fazla trombosit ürettiği bir hastalık varsa (örneğin, doğuştan protein S veya protein C eksikliği)
- Bazı ilaçların kullanımı (örneğin östrojen ve progestin hormonlarını içeren hormonal kontraseptifler)
- İleri yaş
- Diyabet hastalığı
- Yüksek kolesterol ve trigliserit seviyeleri
- Yüksek tansiyon
- Sigara içmek
- Obezite
- Doymuş yağlar ve trans yağ asitleri açısından zengin beslenme
- Kanser
Pıhtı ne zaman tehlikeli hale gelir?
Bacak damarlarındaki pıhtılar yerinden koparsa, akciğerlere giderse ve oradaki bir kan damarını tıkarsa tehlikeli hale gelebilir. Bu durumun tıbbi terimi pulmoner embolidir . Pulmoner embolinin tipik belirtileri arasında ani nefes alma zorlukları, öksürük, kan tükürme ve göğüs ağrısı bulunur.
Genellikle bacaklarda ve bazen kollarda oluşan damarlarda (kalbe kanı geri döndüren damarlar) oluşan bir pıhtı şekli derin ven trombozudur. O bölgedeki venlerde tıkanıklık gelişmiştir. Tıkanmanın olduğu bacak veya kolda şişlik, şiddetli ağrı, ödem, morarma gibi belirtiler gelişir. Şişlik ilerlerse tromboflebit adı verilen damar iltihapları gelişebilir.
Atardamarlarda kan pıhtıları oluşursa, normalde kan sağladıkları organlar artık yeterli kan alamayabilir veya hiç kan alamayabilir. Bunun bir örneği koroner atardamarlardaki kan pıhtılarıdır: Bu atardamarlardan biri tıkanırsa, kalp krizi meydana gelir.
Bir atardamardan geçen ve daha sonra bir organa veya vücudun başka bir bölümüne kan akışını durduran bir pıhtı oluşursa buna arteriyel emboli denir. Arteriyel emboli geliştiğinde ilgili damarın beslediği organda yeterli kan akışı olmayacağı için hasarlanma hızla gelişir.
Kalbin kendisinde gelişen kan pıhtıları beyne gidip oradaki kan damarlarını tıkarsa felce neden olabilir. Bu, atriyal fibrilasyonu olan kişilerde daha olasıdır. Atriyal fibrilasyon, kalbin iki odasının (atriyumlar olarak adlandırılır) çok hızlı ve düzensiz bir şekilde attığı belirli bir düzensiz kalp atışı türüdür. Bu, kanın orada daha yavaş aktığı anlamına gelir, bu nedenle birikebilir ve pıhtılaşabilir.
Yapay kalp kapakçığı olan kişilerde kalpte kan pıhtısı oluşma riski de daha yüksektir. Kan trombositleri kapakçıklara yapışabilir ve orada kümeleşebilir.