Radyoaktif iyot alımı nedir?
Bazı tiroid hastalıklarının teşisinde raydoaktif iyot (I-123) kullanılır. I-123, 13 saat yarı ömrü olan, x-ışını ve gama fotonları yayan, doku hasar yapmayan bir izotop olarak tarif edilir. I-123 bulunamadığı durumlarda düşük doz I-131 de kullanılabilmektedir. İyot-123 ile birlikte teknesyum kullanılarak radyonüklid görüntüleme de yapılmaktadır.
Uygulamada radyoaktif iyot ağızdan verilir, 4., 6. ve 24. Saatlerde tiroid bezindeki iyot aktivitesi görüntülenir. Diyetinde iyot alan hastalarda iyot metabolizması etkilenebileceğinden tedbir alınması gerekebilir. Bu hastaların radyoaktif iyot-123 testinden önce diyet kısıtlaması yapmaları gerekir. Benzer şekilde, iyot içeren ilaç kullanımı, iyot içeriği yüksek olan yosun veya deniz yosunu diyetine de ara verilmelidir. Aynı zamanda bu testten bir iki ay öncesine kadar iyotlu kontrast madde içeren diğer görüntüleme testlerinin yapılmamış olması tercih edilir. Ayrıca testten önce metimazol, karbimazol, propiltiourasil gibi anti-tiroid ilaçları ve levotiroksin (LT4) ve liotironin (LT3) dahil tiroid hormonu replasmanı tedavilerinin kesilmesi gerekebilir.
İyot, tiroid bezinde tiroid hormonu üretimi mekanizmasında en önemli element olduğu için tiroid bezi dokularının ağızdan alınan iyoda karşı aktivitesi gözlemlenir. Bu durum hastanın vücudunda iyot metabolizması hakkında yorum yapılabilmesine imkan tanır. Tiroid bezi hastalıklarının bu metabolizmaya etkilerine göre olası hastalık değerlendirmelerine de katkıda bulunur.
Normal diyetle aldığımız iyot, iyodür halindedir. Genellikle sodyum iyodür olarak alınır ve kan yoluyla tiroid bezine ulaşır. Tiroid bezinde tiroid folliküllerinde tiroglobulin denilen kolloid maddesinde depolanır. Daha sonra iyodür işlenerek T3 ve T4 hormonlarının üretiminde kullanılır. Tiroid bezinde, kandaki iyot miktarının 40 katına kadar iyot depolanabilmektedir.
Beslenme alışkanlığına göre diyetle iyot alımı yüksek olan bölgelerde, ağızdan alınan iyodun tiroid bezi tarafından alınması %15 düzeylerinde kalabilirken, diyetle iyot alımı yüksek olan bölgelerde ağızdan alınan iyodun tiroid bezi tarafından alınması %60’lara kadar çıkabilmektedir.
Hastaya verilen radyoaktif iyodun kendine has bir tekniği ve ölçüm yöntemi vardır. Araştırılan hastalığa göre de bu yöntemler değişebilir. I-123’ün yarı ömrü 13 saat iken I-131’in yarı ömrü 8 gündür. I-131 çok daha fazla radyasyon maruziyetine sebep olmaktadır. Bu nedenle I-131 bazen tedavi amacıyla da kullanılabilmektedir. Taramada I-123 daha sık kullanılır. Hatta I-131 tedavisi öncesi hazırlık aşamasında I123 kullanılabilmektedir. Bu nedenle radyoaktir iyot-123 alımı ile iyot-131 ablasyon tedavisi birbirine karıştırılmamalıdır.
Radyoaktif iyot alımı testi ile tiroid bezinde tiroid metabolizması hakkında değerlendirme yapılır. Gerek tiroid bezinin tamamı veya gerekse de belirli bir bölgesinde tiroid metabolizmasının normal, yavaş veya hızlı olduğu tespit edilebilmektedir.
Radyoaktif iyot-123 alımı yüksek olan tiroid nodülleri tespit edildiğinde, bu nodüllerin aktif olduğu kabul edilir. Aktif nodüller nadiren malign olabildiğinden, bu nodüllerden biyopsi yapılmaması tercih edilir.
Bazı durumlarda hastaya önceden verilen T3 hormonu ile, akabinde verilen radyoaktif iyodun tiroid bezlerinde alınıp alınmaması veya baskılanma seviyesi T3 supresyon testi olarak adlandırılır. Bu durum, tiroid bezinin radyoaktif iyodu hala alması ve radyoaktif iyodun baskılanmaması halinde, tiroid bezinde otonom çalışan bir tiroid nodülü olduğunu gösterebilir.
Radyoaktif iyot alımı testi, iyodun vücutta alımı düzeyine ve yerine göre ayrıntılı değerlendirme gereken bir uzmanlık alanıdır. Tiroid bezinin diğer görüntüleme yöntemleri ve laboratuvar teknikleriyle yapılan değerlendirmelerinin birlikte analizini gerektirir.
Tiroid hormonlarının yüksekliği ile seyreden hipertiroidili hastalarda raydıoaktif iyot alımının arttığı daha sık görülür. Graves veya toksik nodüler guvatr gibi hastalıklarda radyoaktif iyot alımının seviyesine göre değerlendirme yapılır. Raydoaktif iyot alımı, Graves hastalığı ve Graves hastalığının bir varyantı olan Marine-Lenhart sendromunda artar.
Benzer şekilde birçok tiroid hastalığında radyoaktif iyot alımı değişebilmektedir. Radyoaktif iyot alımı tiroidin o anki aktivitesi ve tiroid metabolizması hakkında bilgi verse de kesin tanı için veya karar mekanizmalarında yeterli olmayabilir. Resmin tamamının görülebilmesi için yardımcıdır ve tanıyı destekleyicidir.
Radyoaktif iyot alım testi gebelerde veya emziren annelerde uygulanmaz. Çocuklarda da mümkün olan en düşük doz ile yapılır.