Riskli gebelik
Gebelik aileler için her zaman heyecan kaynağı olan fizyolojik bir olaydır. Başlangıcından doğuma kadar gündelik yaşantıdan farklı duygular, belirtiler içerir. Her kadın için, hatta her kadının farklı gebelikleri için farklılıklar gösterebilir.
Gebelik sürecinin sağlıklı geçmesi, bebeğin sağlıklı bir şekilde doğması için gebelerin dikkat etmesi gereken birçok husus vardır. Aldığı gıdalar, hastalıklar, tedaviler, teşhis yöntemleri, çalışma ortamı, yaşama alanı hemen her konu gebeler için risk teşkil edebilir. Binlerce yıldır gebeler her zaman özel dikkat isteyen gruplar olarak değerlendirilir.
Gebelik süreci anne adayında biyopsikososyal yönden birçok değişikliklerin olduğu önemli bir süreçtir. Fiziksel, duygusal veya sosyal birçok neden gebede risk oluşturabilir. Gebelik öncesinden var olan bazı hastalıklar ya da sağlık durumları gebedeki risk düzeyini artırabilir.
Riskli gebelik her gebelik az da olsa ihtimal dahilindedir. Ancak bazı gebelikler ortaya da yüksek risk içerebilirler. Bu gebelere farklı yaklaşmak, anne ve bebeğin sağlığını korumak için farklı uygulamalar yapmak gerekebilir. Doğum esnasında riske göre müdahale yöntemleri geliştirilmelidir. Doğum sonrası da anne ve bebeğin takipleri dikkat ister.
Normal şartlar altında gebelik sürecinde, doğumda veya doğum sonrasında, anne adayında veya bebekte olması beklenmeyen, ancak önceden var olan sebepler veya gebelik sürecinde oluşan gelişmeler neticesinde olma ihtimali artan sorunların olduğu gebeliklerdir.
Bu riskin düzeyine bağlı olarak gebelik süreci, doğum olayı zorlu geçebilmekte, anne adayının sağlık durumu bozulabilmekte, hatta hayati risk oluşabilmekte, doğum sürecinden kaynaklanan kanama vb nedeniyle ciddi sorunlar oluşabilmekte, ölü doğum, doğumsal anomali riski artabilmektedir.
Dünya genelinde gebeliklerin üçte birinin önemli riskler taşıdığı, %15 kadarında annede hayati tehlike oluşturabildiği gösterilmiştir.
Gebelikte risk düzeyleri:
Gebelikler risk düzeyine göre üç grupta değerlendirilir. Bunlar:
-
- Düşük riskli gebelikler: Mevcut durumda herhangi bir sağlık sorunu yoktur. Ancak bir sağlık sorunu gelişebilir, iyi takip edilmesi gerekir. Bu sağlık sorunlar genelde çok ciddi olmaz, düzeltilebilir sorunlardır. Altta yatan bir neden yoktur. Laboratuvar ve tarama testleri normaldir. Tüm gebelikler bu tanıma uyar. Dolayısı ile tüm gebelikler düşük riskli gebeliklerdir.
- Riskli gebelikler: Laboratuvar testleri normaldir. Ancak dönemler halinde testlerin tekrar edilmesi ve yakından takip edilmesi gerekir. Ayaktan izlenebilirler ancak bir sorun tespit edildiğinde ve gerektiğinde hastaneye yatarak tedavi gerekebilir. İhtiyaç halinde başka uzmanlık dallarıyla koordinasyon gerekebilir. Bulantı, kusma, erken doğum riski, üriner enfeksiyon, tansiyon yüksekliği, kan şeker düzeyinde artış, kalp damar problemleri olabilir.
- Yüksek riskli gebelikler: Anne adayının veya bebeğin hayati tehlikesi olabilir. İstenmeyen olumsuz olaylar anne adayını veya bebeği ciddi şekilde etkileyebilmektedir.
- Gebelik öncesi var olan sağlık sorunları:
- Anne yaşı (erken yaş ya da ileri yaş),
- Gebelik öncesi anne ağırlığı,
- Kan grubu uyuşmazlığı,
- Kalp damar hastalıkları,
- Kan hastalıkları,
- Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar,
- Gebeliğe bağlı oluşan komplikasyonlar:
- Gebelik hipertansiyonu,
- Gebeliğe bağlı aşırı bulantı kusma (hiperemezis gravidarum),
- Çoğul gebelikler vs.
Yüksek riskli gebeliklerde anne adayının hastaneye yatırılarak takip edilmesi gerekebilir. Gebelikler arasında sık görülen bir durum olmamakla birlikte, hızla hayati tehlike oluşturabilmeleri nedeniyle dikkatli takip gerektirir.
Riskli gebeliklerde risk faktörleri:
- Anne yaşının 18 yaşın altında ve 35 yaşın üzerinde olması,
- Anne boyunun 150 cm’nin altında olması,
- Annenin aşırı zayıf veya şişman olması,
- Annenin eğitim düzeyinin düşük olması,
- Annenin sosyoekonomik düzeyinin düşük olması,
- Annenin çalışma koşullarının kötü olması,
- İstenmeyen gebelik olması,
- Akraba evlilikleri,
- Anne veya baba adayının diğer çocuklarında genetik hastalık olması,
- Anne ve babanın yakın akrabalarında genetik hastalık olması,
- Anne adayının şiddete maruz kalması,
- Göçmen, sığınmacı veya azınlık grupta yer alma,
- Annenin sigara içmesi,
- Annenin alkol veya madde bağımlılığı,
- Annenin beslenme sorunlarının olması,
- Annenin stresli yaşam şartlarının olması,
- Aileden, akrabalardan veya yakın çevreden gebeliğe ilişkin destek alamama,
- Yardımcı üreme yöntemleri aracılığıyla gebe kalma,
- Annenin beşten fazla çocuk yapması,
- Dış gebelik öyküsünün olması,
- Düşük öyküsünün olması,
- Erken doğum öyküsünün olması,
- Düşük doğum ağırlıklı çocuk doğurmuş olmak,
- İri bebek doğurmuş olmak,
- Daha önceki doğumlarının müdahaleli olması,
- Doğumsal anomalili çocuk doğurmuş olmak,
- Annede kalp damar hastalıkları, diyabet hastalığı, tiroit hastalıkları, tansiyon yüksekliği, böbrek yetmezliği, solunum problemleri, SLE gibi hastalıkların olması,
- Gebelik sürecinde sağlık hizmetlerinden yeterince yararlanamamış olması,
- Preklampsi, eklampsi olması,
- Kanama bozukluğunun olması,
- Annede psikiyatrik problemlerin olması,
- Annenin kişisel bakımının yeterince sağlanamaması,
- Kan grubu uyuşmazlığı (Rh uyuşmazlığı) olması,
- Çoğul gebelikler,
- Fetal gelişim gerilikleri,
- Amniyon sıvısının az veya çok olması,
- Enfeksiyonlar vs.
Riskli gebelik tanı yöntemleri:
Riskli gebelik şüphesi olan anne adaylarının mutlaka uzman yardımı alması önerilir.
Riskli gebelik şüphesinde iyi bir anamnez alınmalıdır. Anne adayının daha önceki gebelik bilgileri, aile de genetik hastalıklar, doğumsal anomaliler, anne adayının beslenme durumu, yaşam alışkanlıkları, var olan sağlık sorunları araştırılır. Fizik muayene de anne ve fetus iyice değerlendirilir.
Riskli gebelikler için en ideali, gebelik öncesi risklerin tespit edilmesi, varsa tedavilerinin yapılarak, planlı bir gebelik yaşanmasıdır.
Riskli gebelik tespiti için gerekli testler:
- Kan grubu,
- Rh faktörü,
- Tam kan sayımı,
- Servikal, vajinal akıntı örnekleri,
- Gerekirse tüberkülin testi,
- İdrar testleri,
- ELISA Testi (HIV/AIDS),
- VDRL Testi (Sifiliz),
- Hepatit testleri,
- Ultrasonografi,
- Gerekirse amniyosentez vs.
Riskli gebelikler için farklı risk değerlendirme formları vardır. Uygun olanı kullanılarak gebe için risk tayini yapılır. Bazı belirtiler gebenin hastane şartlarında, birden fazla uzman kontrolünde takibini gerektirir. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Hemoglobin düzeyin 7gr/dl altında olması,
- Kanama olması,
- Preeklampsi belirtileri (tansiyon yüksekliği, proteinüri vs),
- Rahimin gebelik haftasına uygun olmaması (ultrasonografide),
- Fetus hareketlerinin ve kalp atımının gebelik haftasına uygun olmaması,
- Gebede enfeksiyon belirtilerinin olması,
- Gebenin kontrol altına alınamayan bir kronik hastalığının varlığı,
- Gebenin psikiyatrik hastalığının varlığı
- Çoğul gebelik vs.