Seyahat aşıları
Küresel düzeyde gelişen imkânlar kişilerin ülkeler arası seyahatlerini kolaylaştırmıştır. Bu durum kişiler için kendi ülkelerinde sık görülmeyen bazı hastalıklara karşı risk oluşturmaktadır. Bu nedenle seyahat edilen ülkelere yönelik önceden bilgi edinilmesi ve gerekli önlemlerin alınması, ihtiyaç duyulan aşıların uygulanması önemlidir.
Seyahat öncesi uygulanması gereken aşıların seçimi kişinin özelliklerine ve gidilmesi planlanan ülkenin şartlarına göre değişmektedir. Kişilerin aşı geçmişi, yaşı, kronik hastalık öyküsü, alerji hikâyesi, bağışıklık sistemini etkileyen hastalık ya da ilaç kullanımı, gebelik durumu önemlidir. Gidilen ülke de iklim özellikleri, sık görülen hastalıklar, koruyucu sağlık hizmetlerinin yaygınlığı gibi durumlarda aşı seçiminde etkilidir.
Bazı ülkelerde seyahat edecek kişilere aşı uygulaması ücretsiz olarak yapılmaktadır. Uygulanan aşıdan sonra antikor gelişimi için belli bir süre gerekeceğinden seyahat planlayan kişilerin seyahatten 4-6 hafta önce aşı merkezlerine başvurarak aşılarını olmaları gerekmektedir.
Hiçbir aşı %100 koruyucu değildir. Bu nedenle aşı uygulanan kişilerin gidilen ülkenin durumuna göre enfeksiyondan korunma önlemlerine (koruyucu ilaçlar, uygun beslenme, hijyen, maske vs) riayet etmesi önemlidir.
Yurtdışına seyahat edecek kişilere aşı önerileri şu şekildedir:
- Rutin Aşılar (MMR, Difteri, Tetanoz, Boğmaca, Suçiçeği, Polio ve influenza aşısı): Her yolculuk öncesi mutlaka rutin aşıların tamamlanmış olduğuna dikkat edilmelidir.
- Covid-19 aşısı: Pandemi nedeniyle yurtdışına çıkışlarda gerekebilir. Gidilen ülkenin kuralları takip edilmelidir. Bazı ülkeler aşı yanı sıra test isteyebilir veya karantina uygulayabilir.
- Sarıhumma: Dünya Sağlık Örgütü’nün Uluslararası Sağlık Tüzüğü’nde (UST) zorunlu tuttuğu tek aşısıdır. Sarıhumma hastalığı Orta ve Güney Amerika ile Afrika’nın tropikal bölgelerinde görülmektedir. Yüksek oranda öldürücü olan sarıhumma hastalığından korunmak için sivrisinekten korunma önlemlerine uyulmalı ve yüksek oranda koruyucu olan Sarıhumma aşısı yapılmalıdır. Canlı viral aşı olan Sarıhumma aşısı, tek doz olarak yapılır ve ömür boyu koruyucudur. Aşının koruyuculuğunun başlaması için seyahatten en az 10 gün önce aşı yapılmalıdır.
- Tifo: Kuzey ve Batı Afrika, Asya’nın güneyi, Orta ve Güney Amerika ve Ortadoğu’da risk daha yüksektir. Tifo aşısı riskin yüksek olduğu bölgelere seyahat edenlere, özellikle endemik bölgelerde 1 ayın üzerinde kalacak kişilere önerilir. Aşının enjektabl ve oral formu mevcuttur. Aşı ideal olarak seyahatten 1 ay önce yapılmalıdır. Ancak gerektiğinde seyahate yakın bir zamanda da yapılabilir.
- Meningokok: Sahra-altı Afrika’nın menenjit kuşağında Aralık-Haziran boyunca hastalık görülür. Meningokok aşısı, hac ve umre döneminde Mekke ve Medine’yi ziyaret edecekler için Suudi Arabistan tarafından istenen bir koşuldur. Aşının polisakkarit ve konjuge türleri vardır. Polisakkarit aşı 2 yaşından küçükler için koruyucu değildir. Tek doz aşıdan 10 gün sonra koruyuculuk başlamakta ve koruyuculuk 2-3 yıl kadar sürmektedir.
- Polio: Poliomiyelitin hala mevcut olduğu ülkelere gidecek tüm yolcular aşılanmalıdırlar. Geçmişte üç ya da daha fazla dozda OPV alan kimseler için, dünyadaki hastalıklı bölgelere seyahat eden yolculara tek bir doz polio aşısı verilmesi tavsiye edilir.
- Hepatit B: Aşı yüksek bulaşıcı hastalık tehlikesi bulunan bölgelere giden tüm yolculara uygulanmalıdır. Yolculuk öncesi ikinci doz aşı, varıştan en az 2 hafta önce yapılmalıdır. Aşılanmamış herkese Hepatit B Aşısı tavsiye edilir.
- Hepatit A: Aşı yüksek derecede hastalık riski olan bölgelere gidecek yolcular için tavsiye edilir, ayrıca hasta olma riski yüksek olanlar da aşı yaptırmaları için şiddetle yönlendirilmelidirler. Aşı yolculuktan 4 hafta önce tamamlanmalıdır. Yüksek risk altındaki bölgelere acil bir seyahatin gerektiği durumlarda, ilk doz aşı ile birlikte bir doz imünoglobülin (0.02 ml/kg) verilebilir.
- Kuduz: Bazı uluslararası yolculara temas öncesi, gidilen ülkedeki hastalığın prevelansına, planlanan aktivitelere ve kalma süresine bağlı olarak önerilebilir. Riskli bölgeye seyahat edenlerden özellikle kırsal alanda dağ yürüyüşü, bisiklet kullanımı, kamp gibi aktivitelerde bulunacaklara aşı önerilir. Ayrıca uygun sağlık hizmetlerine erişimin zor olduğu riskli bölgelere seyahat öncesinde de önerilebilir. Temas öncesi aşılama; Üç doz aşı 0, 7 ve 21 veya 28. günlerde yapılır. Seyahat sırasında kuduz şüpheli bir hayvanla temas olursa (ısırılma, tırmalanma gibi) 0. ve 3. günlerde iki doz daha aşı yapılmalıdır.
- Kolera: Herhangi bir ülkeye giriş için zorunlu değildir. Birçok gelişmekte olan ülke özellikle Afrika ve Asya ve daha nadiren Orta ve Güney Amerika koleradan etkilenmektedir. Basit önlemler alınmasıyla kolera salgınının görüldüğü ülkelerde bile seyahat edenler için risk çok düşüktür. Felaket alanlarında ve mülteci kamplarında çalışan insani yardım görevlilerine ve sağlık hizmetine ulaşımın sınırlı olduğu ülkeler için aşı önerilir. Diğer ishalle seyreden hastalıklarda olduğu gibi aşı yapılsa bile kontamine gıda, içecek ve sudan sakınılmalıdır.