Sınav kaygısı
Sınavlar, testler hemen her çocuk için kaygı nedeni olabilir. Ancak bu durum sınavda sorulara cevap vermeyi etkileyecek, bildiklerini sınava yansıtmayı engelleyecek, sınav başarısını düşürecek düzeyde bir kaygı hali oluşturuyorsa sınav kaygısından söz edilebilir. Sınav kaygısı ile bazı basit tedbirler alarak kolaylıkla mücadele edilebilir. Bu tedbirlerin yeterli olmadığı durumda bir uzmandan destek almakta fayda vardır.
Sınav kaygısına mükemmeliyetçi, rekabetçi kişilerde daha sık rastlanır. Gerçekçi olmayan düşünce yapısına sahip çocuklar daha büyük risk altındadır. Diğer taraftan ailelerin çocuktan beklentisi, onların sınava yüklediği anlam, baskıcı yaklaşımları da sınav kaygısını artırır.
Sınav kaygısı neden olur?
Her sınav, sınava katılanlar için birer kaygı kaynağıdır. Bazen bu kaygı ve stres, sınava daha iyi hazırlanmayı sağlayabilir, sınav başarısını olumlu etkileyebilir. Ancak bazen de sınavın daha da zorlaşmasına, basit ve cevabı bilinen soruları dahi cevaplayamamaya ve sınav başarısında düşmeye neden olabilir.
Sınav kaygısının altında yatan olası faktörler şunlar olabilir:
- Sınavın kişi için zorluğu,
- Sınava yeterince hazırlanmamış olmak,
- Sınavın kişinin hayatındaki önemi,
- Sınavın geleceğe ilişkin planlamalara etkisi,
- Sınava kişinin yüklediği anlam,
- Sınavın kişinin zihninde oluşturduğu imaj,
- Sınava ebeveynlerin bakış açısı,
Sınav kaygısının belirtileri:
- Sınav öncesinde çok endişeli ve tedirgindir,
- Bir panik havasında olduğu dışardan fark edilebilir,
- Sınava kadar çalıştıklarını bir anda unutur, hatırlayamaz,
- Sınava hazırlanma döneminde ders çalışma isteğinde azalma olur,
- Başarısız olma endişesi vardır,
- Sınava konsantre olmakta güçlük çeker,
- Baş ağrısı hisseder,
- Mide bulantısı olabilir,
- Terleme olabilir,
- Sınav öncesinde uyku sorunları gelişir,
- Etrafındakilere gereksiz tepkiler verebilir,
- İştah sorunları yaşar, yemeklere karşı ilgisizdir ya da normalden fazla yemek yer,
- Önceden sevdiği olay, aktivitelerden zevk almaz,
- Gelecek kaygıları taşır,
- İçine kapanık, olumsuz bir ruh hali gelişir,
- Sınavla ilgili konuşmaktan kaçınır,
- Sınava ilişkin sorulan sorulara sinirlenir,
- Sınavdan sonra soruların cevaplarını bir anda hatırlar,
- Sınav başarısı düşer,
- Sınav yapılan dersin ev ödevlerini, projelerini daha güzel yapar.
Sınava hazırlanan çocuk, sınava hazır olmadığını, dersi anlayamadığını, dersin gereksiz olduğunu, dersin ağır olduğunu, sınavın kötü geçeceğini, başarısız olacağını ifade edebilir.
Sınav kaygısı ile mücadele etmek için neler yapılabilir?
Sınav kaygısı ile mücadele etmek için öncelikle sınava yüklenen anlamın netleştirilmesi, aile desteği, bazı alışkanlıkların düzeltilmesi gerekir.
- Yaşam kalitesini iyileştirmek:
- Beslenme alışkanlıkları: Yemek yemeyi ihmal etmesin. Kola, cips, hamburger, çikolata gibi sağlıksız yiyecek ve içeceklerden uzak dursun. Enerji içeceklerinin zararlarını anlatın. Gerekirse uzmana danışarak vitamin ve mineral takviyeleri kullanın. Yemek saatlerini düzene sokun. Yemeklerde sebze, meyve ağırlıklı beslenmesini sağlayın. Gece geç vakit yemek yedirmeyin. Bol sıvı gıda tüketmesini önerin. Ders çalışırken tüketebileceği sağlıklı atıştırmalıklar hazırlayın. Sınav esnasında kan şekerinin düşmesini engelleyecek hafif şekerli içecekler içilebilir. Sınava aç ve susuz girilmemesi önemlidir.
- Uyku düzeni: Uyku düzenini ihmal etmeyin. Düzensiz uyku zihinsel yorgunluğa neden olur. Çok geç vakit yatmamasını sağlayın. Çocuklar ve gençler günde 8-10 saat uykuya ihtiyaç duyarlar. Sınav öncesi gece boyunca konuları tekrar gözden geçirmek yerine uyumasını önermek başarısını artıracaktır.
- Egzersiz: Düzenli egzersiz çocuğun zihinsel yönden de zinde kalmasına yardımcı olur.
- Rahatlamak: Sevdiği aktiviteleri yaptırın. Sınav düşüncesini zihninden çıkarmasını sağlayın. Kendini ödüllendirmesine fırsat verin.
- Çalışma stratejisi geliştirmek:
- Etkin ders çalışma: Sınav konularına yönelik sistematik çalışılması gerekir. Okul tarafından ya da farklı yerlerden sınavlarda soru çözme taktiklerini öğrenmek faydalıdır. Sınav sorularına yönelik stratejiler çocuğu rahatlatacaktır.
- Zaman planlaması: Sınavlara çalışmayı son ana ve özellikle son geceye bırakmak stres düzeyini oldukça artıracaktır. Sınav tarihinden bir süre önce planlı ve programlı ders çalışmaya başlamak kaygı ve stresi azaltacaktır.
- Hazırlık sınavları: Özellikle büyük ve geleceğe ilişkin kararları etkileyecek sınavlardan önce, aynı nitelikte hazırlık sınavları yapılması, sınav ortamına adaptasyon, sınav süresini planlama açısından faydalı olacaktır. Diğer taraftan sınav için yeterli çalışılmayan alanların belirlenebilmesini sağlar.
- Rahatlama teknikleri: Sınav esnasında zorlanılan sorular, dikkat dağınıklığı, stres gibi durumlar gelişirse birkaç tane rahatlama tekniği geliştirilmelidir. Bunlar derin nefes alma, el veya kolların hareket ettirilmesi, birkaç saniyeliğine gözlerin kapatılması gibi sınav süresinden çalmayan, sınavın gidişini etkilemeyen ve sınava katılan diğer katılımcıları rahatsız etmeyecek teknikler olmalıdır.
- Erteleme: Sınav esnasında çözmekte zorluk yaşanılan soruları bırakılmalıdır. Kolay çözülebilen, bilinen soruları cevaplamak hem zamanın etkin kullanılmasını sağlar, hem de çocuğa özgüven kazandırır. Diğer sorular bittikten sonra tekrar bırakılan sorulara dönülmesi cevaplamayı da hızlandırır.
- Birlikte çalışma: İyi çalışan bir arkadaşla birlikte ders çalışmak motivasyonu artırabilir. Ders çalışırken anlaşılamayan konuların karşılıklı paylaşılmasına imkan sağlar.
Aileler için öneriler:
- Çocuğunuza sınavla ilgili bilgi verin, uygun şekilde sınavın önemini anlatın.
- Çocuğunuzu zeka seviyesinin üzerinde sınavlara tabii tutmayın.
- Çocuğunuza baskı yapmayın.
- Sınavlara çok büyük anlamlar yüklemeyin. Sınavların ölüm kalım meselesi olmadığını, başka alternatiflerin de olabileceğini anlatın.
- Çocuğunuzun beslenme ve uyku düzenini takip edin.
- Sınava çalışan çocuğunuzun yatağını dağınık bırakması günü günlük aktivite ve sorumluluklarına karşı toleranslı olun.
- Çocuğunuza rahatlamak için fırsat tanıyın, zaman zaman onu ödüllendirin.
- Sınav sonucuna göre ödüllendirme yapın. Bunu sınavdan önce açıklayın.
- Okul öğretmenleri ile birlikte çocuklarınıza destek olun. Endişelerin birileriyle paylaşılması, kaygının azaltılmasına yardımcı olur.
- Çocuğunuzun sınav kaygısı geçmiyorsa bir uzman desteği alın.