Vitaminler vücudun belirli miktarlarda ihtiyaç duyduğu, kendisinin üretemediği ya da çok az üretebildiği, doğal besinlerden veya güneş ışınlarından alınabilen organik bileşiklerdir. Hücre yenilenmesine ve enerji üretimine destek olurlar.
Mineraller de vücudun belirli miktarlarda ihtiyaç duyduğu, kendisinin üretemediği, doğal besinler yoluyla alınabilen inorganik bileşiklerdir. Kemik gelişimine, besinlerin enerjiye dönüşümüne, vücut sıvılarının kontrolüne destek olurlar.
Vitaminler ve mineraller vücut için zorunlu bileşiklerdir. Vücutta farklı alanlarda yüzlerce görevleri vardır. Bağışıklık sistemine de destek olurlar, hastalıklarla mücadeleyi kolaylaştırırlar. Eksikliklerinde ciddi hastalıklar ortaya çıkabilir. Uygun miktarlarda alındığında ise diş gelişimi, kemik gelişimi, hamilelik, hastalıklarla mücadele gibi birçok alanda önemli faydaları vardır.
Vitaminler organiktirler. Isı, hava, asit ile parçalanırlar. Dolayısı ile pişirme, havaya maruz kalma vs durumlarında etkinliği kaybolabilir.
Mineraller inorganiktirler. Kimyasal yapılara tutunarak etkinlik gösterir. Dolayısı dışardan alımı kolaydır. Homojen yapıda ve çoğu katı formdadır.
Vitamin çeşitleri:
Vitaminler iki grupta incelenebilir.
Suda çözünen vitaminler: Yiyeceklerin sulu kısımlarında bulunur. Yiyecek parçalandığında kolayca çözünür ve kan dolaşımına geçer. Vücut içinde kolayca dolaşır. Depolanmazlar. Vücutta birkaç günden fazla kalabilirler. İdrarla atılırlar. Depolanmadıkları için besinlerle veya takviye şeklinde düzenli aralıklarla almak gerekir. Takviye yoluyla çok fazla miktarlarda alınması da zararlı olabilir.
Suda çözünen vitaminler;
- Besinlerle alınan enerjinin salınımına yardımcı olur (çoğu B vitamini),
- Enerji üretimine girer (Tiamin, riboflavin, niasin, pantotenik asit ve biotin),
- Aminoasitleri metabolize eder, hücrelerin çoğalmasına yardımcı olur (B6, B12, Folik asit),
- Kollajen yapımına yardımcı olur (C vitamini).
Suda çözünen vitaminler:
- Biotin (B7 vitamini),
- Folik asid (folat, B9 vitamini),
- Niacin (B3 vitamini),
- Pantotenik asid (B5 vitamini),
- Riboflavin (B2 vitamini),
- Tiamin (B1 vitamini),
- B6 vitamini,
- B12 vitamini,
- C vitamini.
Yağda çözünen vitaminler: Vücutta yağ dokuları ve karaciğerde depolanır. Suda çözünen vitaminlerin aksine kana kolayca karışmaz, bağırsak duvarındaki lenf kanallarından kana karışır. Vücut içerisinde proteinler aracılığıyla taşınır. Uzun süre (günler, aylar) vücutta kalır. İhtiyaç halinde yavaş yavaş salınırlar. Bazı vitaminlerin (A, D vitaminleri) vücutta birikmesi zararlı olabilir.
- Gözler, cilt, akciğer, gastrointestinal sistem, sinir sistemi için faydalıdır.
- Kemik oluşumu için gereklidir (A, D, K),
- Antioksidan etkiyle vücudu korur (E vitamini),
Yağda çözünen vitaminler:
- A vitamini,
- D vitamini,
- E vitamini,
- K vitamini.
Mineral çeşitleri:
Mineraller iki ana grupta incelenebilir.
1.Majör mineraller: Eser minerallere göre vücut daha büyük miktarlarda majör minerale ihtiyaç duyar. Bazıları kan dolaşımında serbestçe gezebilirken bazıları bir protein ile taşınır. Bazılarının vücuda aşırı miktarlarda alınması diğerlerinin azalmasına neden olabilir. Belli bir dengede olmaları gerekir.
Görevleri:
- Vücudun su dengesinin sağlanması (Sodyum, potasyum, klor),
- Kemik gelişimi (Kalsiyum, fosfor, mahnezyum)
- Saç, cilt, tırnak gelişimi (Kükürt),
Major mineraller:
- Kalsiyum,
- Klor,
- Magnezyum,
- Fosfor,
- Potasyum,
- Sodyum,
- Sülfür.
2.Eser mineraller: Vücutta çok az miktarlarda bulunurlar.
Görevleri:
- Oksijen taşınması (Demir),
- Kemikleri güçlendirme (Flor),
- Diş çürümelerini önleme (Flor),
- Kanın pıhtılaşmasına destek (Çinko),
- Bağışıklık sistemine destek (Çinko),
- Tat ve koku mekanizmasına destek (Çinko),
- Hemoglobin oluşumuna destek (Bakır),
- Tiroid hormon sentezi (iyot),
- Normal beyin fonksiyonlarına destek (Manganez),
- Toksik sülfütlerin yıkımı (Molibden),
- Antioksidan aktivite (Selenyum).
Eser elementler:
- Krom,
- Bakır,
- Flor,
- İyot,
- Demir,
- Manganez,
- Molibden,
- Selenyum,
- Çinko.
Fotoğraf: Tim Douglas