Vitaminler gibi vücut fonksiyonları için zorunlu besin ögeleridir. Vücudun belirli miktarlarda ihtiyaç duyduğu, kendisinin üretemediği, doğal besinler yoluyla alınabilen inorganik bileşiklerdir. Kimyasal yapılara tutunarak etkinlik gösterir. Dolayısı ile dışardan alımı kolaydır. Homojen yapıda ve çoğu katı formdadır. Çeşitli hayvansal ve bitkisel gıda maddelerinde bulunurlar. Kemik ve dişlerin normal büyümesi, asit baz dengesinin korunması, vücut sıvılarının dengelenmesi, sinir sistemi, kasların ve organların düzenli çalışması, enzimlerin etkinliği ve bazı maddelerin sentezi gibi değişik yaşamsal olaylarda görev alırlar.
Mineraller insan vücut ağırlığının %4’ünü oluştururlar. İnsan vücudunda 30’a yakın mineral bulunur.
Mineral türleri nelerdir?
Mineraller genellikle iki grupta değerlendirilir:
- Makromineraller (mg): Kalsiyum (Ca), fosfor (P) , sodyum (Na), potasyum (K), klor (Cl), magnezyum (Mg) ve kükürt (S).
- Mikromineraller (Eser / iz elementler) (mg, µg): Demir (Fe), iyot (I), bakır (Cu), manganez (Mn), çinko (Zn), kobalt (Co), molibden (Mo), selenyum (Se), brom (Br), krom (Cr), flor (F), silisyum (Si).
Bunların dışında, µg veya ng düzeyinde vücutta bulunan, fonksiyonları yeterince anlaşılamamış Ultra iz elementlerde mevcuttur. Gümüş (Ag), alüminyum (Al), arsenik (As) altın (Au), baryum (Ba), seryum (Ce), lityum (Li), nikel (Ni), kurşun (Pb), kalay (Sn), stronsiyum (Sr), titanyum (Ti), vanadyum (V), cıva (Hg) bu grupta sayılabilir.
Bunların bir kısmı (arsenik, alüminyum, civa, kadmiyum, kurşun) toksiktir.
Mineraller nerelerden alınır?
Mineraller türüne göre çeşitli hayvansal ve bitkisel gıdalarda bulunur. Gıdalardan yeterince alınamadığı durumlarda takviye ürünlerden alınabilir.
Bazı gıda maddeleri ve içerdikleri mineraller şunlardır:
- Sofra tuzu, soya sosu (Na, Cl, Ca),
- İşlenmiş gıdalar (Na, Cl),
- Süt ve süt ürünleri (Na, Cl, K, Ca, P, S, Cr),
- Ekmek (Na, Cl, K, Fe),
- Baklagiller (K, Ca, Mg, S, Fe, Zn, Cr, Cu),
- Sebze ve meyveler (Na, Cl, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cr, Cu, Ma),
- Et (Na, Cl, K, P, S, Fe, Zn),
- Sakatat (Fe, Cr, Cu),
- Sofra tuzu (Na, Cl, I),
- Balık (Somon, sardalye vs) (Ca, P, S, Fe, Zn, F),
- İçme suyu (Mg, F).
Mineraller görevleri nelerdir?
Mineraller vücutta çok sayıda görev üstlenmiştir. Bu görevlerini tek başlarına yapabildikleri gibi birbirleriyle denge halinde de yapabilirler.
Minerallerin bazı görevleri şunlardır:
- Sıvı-elektrolid dengesi (Na, Cl, K P),
- Kan şekeri regülasyonu (Cr),
- Sinir sistemi iletimi (Na, K),
- Kas kasılmaları (Na,K),
- Mide asit salgısı (Cl),
- Kemik ve diş gelişimi (Ca, P, F),
- Hemoglobin üretimi (Fe),
- Enerji üretimi (Fe),
- Enzimlerin üretimi (Zn, Cu, Ma),
- Embriyo gelişimi (Zn),
- Hormonların üretimi (I).
- Ürogenital fonksiyonlar (Zn)
Mineral ihtiyacı ne kadardır?
Mineral ihtiyacı kişinin yaşına, aktivite düzeyine, ilave hastalık ya da durum (hamilelik vs) olup olmadığına göre değişir. Eksikliği kadar fazla alınması da mineral cinsine göre değişmekle birlikte vücut için zararlıdır.
Ortalama bir yetişkin için bazı minerallerin ihtiyaç düzeyleri şöyledir:
- Kalsiyum: 1 gr (max 2,5 mg)
- Klor: 1 mg
- Krom: 25 -35 µg,
- Bakır: 900 µg (max 10.000 µg),
- Flor: 3-4 mg (max 10 mg),
- İyot: 150 µg (max 1100 mg)
- Demir: 8-18 mg (max 45 mg),
- Magnezyum: 320-420 mg,
- Manganez: 1,8-2,3 mg (max 11 mg),
- Fosfor: 700 µg (max 4000 µg),
- Potasyum: 3,5 mg,
- Selenyum: 55 µg (max 400 µg),
- Sodyum: 1mg (max 2,4 mg),
- Çinko: 8-11 mg (max 40 mg).
Mineraller vitaminler gibi tamamıyla sağlıklı gıdalardan alınabilir. Hamilelik, çocukluk, hastalık gibi bazı durumlarda mineral ihtiyacı artabilir.
Takviye vitamin alımlarını doktor veya diyetisyen tavsiyesine uygun almak gerekir. Bazen fazla alınan mineraller kısa, orta ya da uzun vade de olumsuz sonuçlar doğurabilir.