Kalsiyum, %99’u kemiklerde kalan kısmı kan, kas ve diğer dokularda depolanan, vücutta en fazla bulunan mineraldir. Kemik ve diş gelişimi, kanın pıhtılaşması, kasların kasılması, normal kalp ritminin sağlanması gibi önemli görevler üstlenir.
Kalsiyum vücutta üretilmez, gıdalarla ve takviye ürünlerle alınır. Büyük kısmı kanda albümine bağlı olarak dolaşır.
Kalsiyum, D3 vitamini, paratiroid hormon, kalsitonin gibi birçok vitamin ve hormon ile koordine çalışır.
Kanda kalsiyum düzeyi azalırsa paratiroid hormon salgılanır. Paratiroid hormon kemiklerde osteoklast isimli hücreleri aktive eder, kemik demineralizasyonu olur. D3 vitamin düzeyi artar ve bağırsaklardan kalsiyumun yeniden emilimi artar.
Kanda kalsiyum düzeyi artarsa kalsitonin salgılanır. Kalsitonun osteoklast aktivasyonunu engeller ve kalsiyum düzeyini düşürür.
Bu dengenin bozulması durumunda kalsiyum eksikliği ya da fazlalığına bağlı belirtiler ortaya çıkar.
Kalsiyum nerelerde bulunur?
- Süt ve süt ürünleri (peynir, yoğurt vs),
- Zenginleştirilmiş bitki bazlı (badem, soya, pirinç, chia vs) sütler,
- Kabak,
- Balık (kemikli somon, sardalya vs),
- Badem, Fındık,
- Baklagiller,
- Yeşil yapraklı sebzeler (lahana, şalgam, bamya vs),
- Limon,
- Çilek,
- Pekmez,
- Susam,
- Tahıllar,
- Kırmızı et.
Kalsiyumun görevleri nelerdir?
- Kemik ve dişlerin gelişimi ve sağlıklı kalması,
- Kanın pıhtılaşması,
- Bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi,
- Yağ ve protein sentezinde görevli enzimlerin fonksiyonlarını yerine getirmesi,
- Sinir iletimi,
- Kalp ritminin düzenlenmesi,
- Kan basıncının düzenlenmesi,
- Bazı kanser türlerinden (kolon kanseri vs) korunma,
- Osteoporoz gibi bazı hastalıklardan korunma.
Kalsiyum ihtiyacı ne kadardır?
- 0 – 1 yaş çocuk: 250 mg/gün
- 1-3 yaş çocuk: 700 mg/gün
- 4-8 yaş çocuk: 1000 mg/gün
- 9-13 yaş çocuk: 1300 mg/gün
- 14 yaş ve üzeri erkek çocuk: 1000 mg/gün
- 14 yaş ve üzeri kız çocuğu: 1200 mg/gün
- Hamilelik dönemi: 1300 mg/gün
- Emzirme dönemi: 1300 mg/gün
Sağlıklı bir yetişkinde kan kalsiyum düzeyi 8,5- 10,2 mg/dL kadardır. Bu değerin altına hipokalsemi, üstüne hiperkalsemi denir.
Kalsiyum eksikliğinde görülen belirtiler nelerdir?
Kalsiyum eksikliği görülebilen hastalıklar şunlardır:
- Bağırsaklardan emilimin azalmasına bağlı durumlar,
- D3 vitamini eksikliği,
- Malabsorbisyon sendromları,
- İdrarla atılımın artmasına bağlı durumlar,
- Alkol bağımlılığı,
- Hipoparatiroidizm,
- Magnezyum eksikliği,
- Bazı ilaçlar (fenobarbitol, gentamisin, diüretikler, steroidler vs),
- Akut panreatit,
- Yoğun kan transfüzyonu (rabdomiyolize bağlı).
Kalsiyum eksikliğine (hipokalsemi) bağlı olası belirti ve hastalıklar şunlardır:
- Halsizlik,
- Kas güçsüzlüğü,
- Kas krampları,
- Kaslarda istemsiz kasılmalar,
- His kayıpları,
- Saçlarda kırılganlık,
- Deride hiperpigmentasyon,
- Dişlerde çürükler,
- İnsülin düzeyinde azalma,
- Kalp ritm bozuklukları,
- Halüsinasyonlar,
- Demans,
- Katarakt,
- Osteoporoz (kemiklerde kırılma),
- Oteomalazi (kemiklerde yumuşama),
- Raşitizm (kemiklerde şekil bozukluğu).
Kalsiyum fazlalığında ne olur?
Kan kalsiyum düzeyi 11.5 mg/dL nin altındaki yükseklikler genelde bulgu vermez.
Kan kalsiyum düzeyi 16 mg/dL nin üzerindeki seviyeler ölümcül sonuçlar doğurabilir.
Kanda kalsiyum düzeyini artıran hastalıklar şunlardır:
- Kemiklerde fazla yıkılıma bağlı durumlar,
- Hiperparatiroidizm,
- Kanserler,
- Böbrek yetmezliği,
- Addison hastalığı,
- Uzun süre yatağa bağımlı kalmak,
- İdrarla atılımın azalmasına bağlı durumlar,
- Tiazid grubu diüretik kullanımı,
- Genetik hastalıklar (Familyal hipokalsiürik hiperkalsemi vs),
- Bağırsaktan fazla emilime bağlı durumlar,
- Granülomatöz hastalıklar,
- Süt alkali sendromu,
- Takviye ürünlerle fazla miktarda alım.
Hiperkalsemi durumunda olası belirti ve bulgular şunlardır:
- Halsizlik,
- Bulantı, Kusma,
- İshal, Kabızlık,
- Baş ağrısı,
- Dehidratasyon bulguları,
- Bol su içme,
- Böbrek taşları,
- Kemik ağrıları,
- Kemik kırıkları,
- Refleklerde azalma,
- Kas zayıflıkları,
- Kalp ritm bozuklukları,
- Damarlarda kalsifikasyonlar,
- Konjonktivit,
- Pankreatit bulguları,
- Oryantasyon bozuklukları,
- Halüsinasyonlar.