Yetişkin dişleri anatomisi

Yetişkin Dişleri 

Bebeklik dönemi dişleri 6-12 yaş arasında yetişkin dişleri ile değişir. Yirmilik yaş dişi dışındaki dişlerin hemen hepsi 12 yaşına kadar çıkarlar. Yirmilik yaş dişleri de 17-25 yaş arasında çıkar. Bu şekilde erişkin dişleri tamamlanmış ve kalıcı diş ortaya çıkmış olur.  

Dişler paralel olarak çıkma eğilimindedir. Sağdaki üst azı diş çıkarken sağdaki üst azı dişte çıkmaya başlar.  

Diş numaralandırma nedir?  

Diş hekimleri diş işlemleri esnasında işi kolaylaştırmak adına dişlerinize bir numara verecektir. Farklı numaralandırma sistemleri vardır. En çok kullanılanlar FDI Numaralandırma Sistemi (Federation Dentaire Internationale Numbering System) ve Üniversal Numaralandırma Sistemi (Universal Numbering System)’dir.  

FDI Numaralandırma Sistemi (ISO 3950):

Kuzey Amerika hariç genel olarak kullanılır. Üst ve alt çene tam ortadan ikiye bölünür. Sağ üst çene 1, sol üst çene 2, sol alt çene 3, sağ alt çene 4 rakamı ile temsil edilir. Dişler ön dişlerden başlayarak numaralandırılır. Her bir çene parçasında merkezdeki dişler 1’den başlayarak numaralandırılır. En arka dişler 8 numaradır. Diş numarası verilirken bu iki rakam birleştirilir ve çift haneli bir rakam alır. Örneğin 18 denildiğinde sağ üst yirmilik yaş dişini ifade eder.  

Fotoğraf: Partynia

Fotoğraf: careforsmiles

Üniversal Numaralandırma Sistemi:

Daha çok Amerika’da kullanılır. FDI sistemindeki gibi üst ve alt çene tam ortadan ikiye bölünür ve dört çeyrek çene elde edilir. Burada çeneler numaralandırılmaz. Dişler sağ üst yirmilik yaş dişten başlamak üzere numaralandırılır. Yani sağ üst en arka diş 1 numara, sol üst en arka diş 16 numara, sol alt en arka diş 17 numara, sağ alt en arka diş 32 numaradır.  

  Fotoğraf: Kaligula

Yetişkin dişleri ve işlevleri nelerdir?  

Yetişkinlerde 28 dişe ilave olarak 4 adet yirmilik diş olmak üzere toplam 32 diş vardır.  



Kesici dişler: Her çenede 4 adet olmak üzere 8 tanedir. FDI sınıflamasına göre 11,12,21,22,31,32,41,42 numaralı dişlerdir. Yani üst ve alt çenede, ortada en öndeki dört diştir. Yiyecekleri kesmek, yırtmak ve tutmak için kullanılırlar. Dişin ısırma bölümü geniş ve incedir, bu da keski şeklinde bir kesici kenar oluşturur. 

Köpek dişleri (cuspit) (Kanin) : Her çenede 2 tane olmak üzere 4 tanedir. Kesici dişlerin yanlarında yer alır. FDI sınıflamasına göre 13, 23, 33, 43 numaralı dişlerdir. Yiyecekleri tutmak ve yırtmak içindir. Tek uçlu olduğu için cuspit diş de denir. 

Küçük azı (Bicuspit) (Premolar): Her çenede 4 adet olmak üzere 8 tanedir. Genellikle iki ucu olduğundan bicuspit diş de denir. Köpek dişlerinin yanında ikişer adettir. FDI sınıflamasına göre 14, 15, 24, 25, 34, 35, 44, 45 numaralı dişlerdir. Yiyecekleri tutmak, ezmek ve parçalara ayırmak için kullanılır.  

Büyük azı (molar): İkisi yirmi yaş dişi, her çenede 6 tane olmak üzere 12 tanedir.  Ağzın en arkasında yer alan, tipik olarak dört veya beş ucu bulunan dişlerdir. FDI sınıflamasına göre 18, 28, 38 ve 48 numaralı büyük azı dişleri yirmi yaş dişleridir. Diğer büyük azı dişleri ise 16, 17, 26, 27, 36, 37, 46 ve 47’dir. Kırma ve öğütme için kullanılır.  

Dişin yapısı nasıldır?  

Diş temel olarak iki parçadan oluşur.  

İlki dişin taç (kuron) kısmıdır. Taç kısmı diş etinin üzerinde yer alan, dişin dışardan görünen kısmıdır. Tamamen altındaki dentin tabakasını koruyan mine ile kaplıdır. Dentin yapılıdır ve içerisinde pulpa odası bulunur.  

 Dişin ikinci kısmı diş köküdür. Diş kökü diş etinin altında kalır, çene kemiklerine doğru inerek dişi ağızda sabit tutar. Her dişin kökü vardır. Diş türüne göre kök sayısı değişir. Büyük azı dişleri iki veya üç köke, birinci küçük azılar iki köke sahipken diğerlerinin bir kökü vardır. Diş kökü dişin boyun kısmının altındadır ve sement ile kaplıdır.  

Diş Yüzeyleri: 

Dişin yanak ve dudak kısmına bakan dışardan görünen kısmı fasial yüzdür. Dil tarafına bakan dışardan normal şekilde görünmeyen kısmı ise lingual yüzdür. Fasial yüzlerin dışardan görünen kısmı labial yüz, yanak tarafında kalan dışardan görünmeyen kısmı ise bukkal yüzdür. 

Dişin diğer anatomik parçaları şunlardır:  

Boyun: Diş eti çizgisinde, dişin taç kısmının kökle birleştiği bölgedir. 



Enamel: İçerdiği kristal kalsiyum fosfat (hidroksilapatit) nedeniyle insan vücudundaki en sert maddedir. Her dişin kronu, alttaki dentini koruyan mine ile kaplıdır. Enamel canlı hücre içermeyen tek dokudur. Canlı olmadığı için, kendini çürümeden veya hasardan koruyamaz. 

Diş eti: Diş eti normalde pembe renklidir. Yumuşak bir yapıya sahip diş etleri çene kemiği ve diş köklerini korur, dişlerin boyun kısmını kaplar.   

Dentin: Dişin ana bileşenidir. Diş boyunca uzanır. Kemiğe benzer ama mineye göre daha yumuşak bir yapıya sahiptir. Elastik ve canlıdır. Üstten mine alttan ise sement ile korunur. Pulpa ile beslenir. Oldukça hassas bir yapıdadır.  

 Pulpa Odası: Dişin taç kısmından köküne kadar uzanan, dentinin altında yer alan, dişin en iç tabakasıdır. Dişin canlılığını sağlayan kan damarlarını, bakterilerle savaşan akyuvarları taşıyan lenf damarlarını ve sıcak soğuk hissiyatını kontrol eden sinirleri barındırır.  

Pulpa Kanalı: Pulpa odasından uzanan, kökün içindeki açık alandır. Dış dokudan gelen kan damarları ve sinirlerin pulpaya giriş kanalıdır. 

Sement: Diş kökünü kaplayan sert bir tabakadır. Diş kökünü bağ dokuları ile diş etlerine ve çene kemiğine bağlar.  

Periodontal Ligament: Bağ dokusu lif demetlerinden oluşur. Bir uçta diş kökünü semente, diğer uçta çene kemiğine bağlar. Bu sayede dişin ısırma ve çiğneme kuvvetine dayanıklılığı sağlanmış olur.  

Aksesuar Kanalı: Ana pulpa (kök) kanalından perodontal ligamente uzanır. Diş kök ucuna (apeks) yakın olup pulpaya kan damarları ve sinirlerin girişini sağlar.  

Apikal Foramen: Diş kökünün ucundaki, kan damarları ve sinirlerin geçtiği küçük boşluktur.  

Alveol kemiği: Çene kemiğidir. Diş kökünü çevreler, destekler.